Sürdürülebilir Kalkınma Kavramı
İnsanoğlunun, başarı elde etmek, bunu pozitif bir duyguya çevirmek ve bu durumu mümkün olduğunca sık bir şekilde gerçekleştirme arzusu uzun yıllardan beri var olan bir durumdur. İstikrar odaklı olarak ortaya çıkan bu süreçte beklenti, elde edilen başarı ve gerçekleştirilen olumlu unsurların, mümkün olduğunca varlığının korunması ve devamlı bir şekilde bireylere ya da gruplara fayda sağlaması beklentisi söz konusudur.
Sürdürülebilirlik, gerçek anlamda bir devamlılık yaratılabilmesi adına verilecek olan mücadeleye işaret etmektedir. Bu şekilde ortaya çıkan sürekli çabalar, uzun vadede başarı getirmeye odaklıdır. Bunun yanı sıra sürdürülebilirlik, bir tutum olarak bir alışkanlığın sonucu olarak da nitelendirilebilir. Bir irade olarak görülebilecek olan bu alışkanlık, istikrar ile birlikte bireysel ve toplu olarak başarının, karşılığının ve pozitif düşünme getirilerini de sağlayabilecektir. Sürdürülebilirlik, bu açıdan tetikleyici unsur şeklinde algılanabilir.
Sürdürülebilirliğin toplumsal bir zeminde değerlendirildiği süre zarfında, çevre, ekonomi ve sosyal faaliyetler açısından başarılı, verimli ve karlı olduğu kadar gelecekte de aynı potansiyele sahip faaliyetlerin gerçekleştirilebilmesi adına yönlendirici olduğu görülmektedir. Bu şekilde de sürdürülebilirlik, söz konusu alanlarda, mümkün olan şekilde, başarı, verimlilik ve karlılık elde edilirken bunun toplumsal ve çevresel paylaşımında da son derece etkin ve önemli bir rolünün bulunduğu görülmektedir.
Bu açıdan bakılacak olursa sürdürülebilirliğin toplu olarak kalkınma üzerindeki etkisi ön plana çıkmaktadır. Sürdürülebilir kalkınma, mevcut dünya şartlarında, etik, sosyolojik, teknolojik vb. konuları içerisinde barındıran ve bu şekilde de bireysel ve toplumsal olmanın yanı sıra kurumsa bir anlam kazanmaktadır. Genel olarak bakıldığında, sürdürülebilirliğin anlamı, devamlılık, pozitiflik odaklı uygulamalar ve mümkün olduğunca da kalkınma amaçlı faaliyetlerin yürütülmesini ifade etmektedir.
Bir başka açıdan bakıldığında sürdürülebilir kalkınma, yalnızca belirli bir konu ile ilintili olmamaktadır. Aslında bakılacak olursa sürdürülebilir kalkınma, mümkün olan süre zarfı içerisinde, geniş bir alan dahilinde ele alınmaktadır ve en fazla da sosyal olarak atılan adımlar ve finansal konulara dair gerçekleştirilen yatırımları ifade etmektedir. Bunun paralelinde sürdürülebilir kalkınma, belirli bir konu üzerine odaklanılması, pozitif yönlü aktivitelere süreklilik kazandırılması ve gerek olduğu zaman zarfı dahilinde, belirli konular üzerinde, gereken iyileştirme geliştirme işlemlerinin yapılmasıdır.
Sürdürülebilir kalkınmanın en yoğun olarak kullanıldığı alan ekonomi olarak görülmektedir. Mevcut süreçte elde edilenden daha yüksek ölçekli kar oranlarına erişebilmek adına, mümkün olduğu ölçüde kaliteli ve nitelikli faaliyetlerin devamlılığı üzerine odaklanılması, sürdürülebilir kalkınmanın ekonomi tarafındaki en önemli özelliğidir. Buradaki temel hedef, sistemin, geçen zaman zarfı içerisinde, dışarıdan bir müdahale söz konusu olmadan, kendisine yetecek bir biçimde etkin ve net bir görüntünün söz konusu olması ve buna paralel olarak da sürdürülebilirliğin, kalkınma konusunda, kendi başına hareket edebilecek konuma gelmesidir. Buna göre sürdürülebilir kalkınmanın, aşağıda sıralanan çeşitli varsayımlar üzerinden hareket ettiği görülmektedir:
● Var olan her kalkınma odaklı strateji sürdürülebilir niteliğe sahip değildir; bu nedenle de aralarında sürdürülebilir olan, en makul yöntemlerin benimsenmesi gerekmektedir,
● Son yıllarda geliştirilen kalkınma stratejilerinin öncesindekiler, belirli ve kısıtlı süre zarfını kapsamaktadır,
● Bireysel, toplumsal ve kurumsal kalkınma hamlelerinde hem bireysel hem de kurumsal olarak sürdürülebilirliği en uzun süre zarfını kapsayanlar ön planda tutulmalıdır,
● Geçmişteki kalkınma yaklaşımlarının tamamıyla reddedilmesi mümkün değildir; yeni kalkınma modelleri bunların üzerine inşa edilmeli ve içerisine, uzun vadeli sürdürülebilirlik stratejilerinin katılması gerekmektedir.
Bu varsayımlar göz önünde bulundurulduğu süre zarfında, kurumsal anlamda geçmiş ile bugünün bir karmasının olmasıyla birlikte, gelecek odaklı yaklaşımların, mutlak olarak sürdürülebilirliğe odaklanması gerekmektedir. Böylelikle kurumlar, geçmişteki, sürdürülebilirliğe dair kısıtlılıklarını ortadan kaldırmak ve içerisinde bulundukları modern toplum anlayışının gerekliliklerine göre yeni bir yol haritası belirlemek durumundadırlar.
Sürdürülebilir Üretim
Ekonomi bazlı düşünüldüğü süre zarfında, sürdürülebilirliğin kalkınma ile olduğu kadar üretim ile olan bağlantısı da büyük önem arz etmektedir. Üretim ve tüketim arasında nitelikli bir denge kuracak olan bir yapı, gerçek anlamda sürdürülebilirlik sağlayabilecektir. Başka bir deyişle sürdürülebilir üretim anlayışı, sürekli olarak üretim ve sürekli tüketim anlamlarını taşımamakta, bunun aksine, üretimde yaşanan sürdürülebilirlik ile birlikte, üretimin nitelikli, toplumsal değerlere ve çıkarlara uygun olması gerekebilmektedir.
Kavramsal açıdan bakıldığında sürdürülebilir üretim, bilhassa üretim kaynaklarından faydalanma noktasında bir verimlilik, daha az enerji kullanımı ve yeterli olduğu kadar bir tüketim gerçekleştirilmesinin teşviki anlamlarına gelmektedir. Böylelikle de sürdürülebilir üretim, başlangıç anından son ana dek geçen zaman zarfı içerisinde, üretime destek veren bütün faktörlerden verimli bir şekilde faydalanılması, daha sonraki üretim süreçlerinde, mümkün olan şartlar dahilinde, verimliliği ön plana çıkan bir ortamın yaratılması ve sonucunda da tüketimi teşvik ederken üretimin sınırsız bir şekilde gerçekleşmediğini, çeşitli sınırlarının olduğu algısının kabul ettirilmesidir. Bu algı, üretime gerçek anlamda bir sürdürülebilirlik kazandırmaktadır.
Bunun yanı sıra sürdürülebilir üretim, sürdürülebilir tüketimin şekli açısından da açıklayıcı bir etkiye sahiptir. Sürdürülebilir üretim, elde ve çevrede var olan kaynaklardan faydalanma açısından sınırların bulunduğu bilincine sahip olunması ve bununla birlikte de üretimin devamlılığının söz konusu olduğu kadar bir nihai noktasının da bulunabileceğini belirten bir kavramdır. Bir uyarı şeklinde de algılanabilecek olan sürdürülebilir üretim, sürdürülebilir tüketime dair ilk aşamada, bireysel ve toplumsal açıdan bir bilince sahip olunmasına yardımcı olmaktadır.
Bu vesile ile sürdürülebilir üretim için toplumun gereksinimlerinin sınırsızlığına rağmen, bunların sınırlı kaynaklarla giderilmeye çabalandığını ifade etmektedir. Fakat sürdürülebilir üretimi değerli yapan nokta, düşük ölçekli bir üretim gerçekleştirilse dahi bunun mümkün olan şekilde nitelikli bir şekilde gerçekleştirilmesi ve söz konusu gereksinimlere mümkün olacak şekilde karşılık sağlayabilmesidir. Bu şekilde de üretimde sürdürülebilirlik sağlanması, kaynakların nasıl kullanılabileceği hususunda bir zihniyetin kabul edilmesi açısından da değerli fikirler vermektedir. Bilhassa da iş dünyası noktasında konu değerlendirildiğinde üretim, daha düşün düzeyli hammadde ve zaman kullanımıyla daha fazla niteliği söz konusu olan ürün ve hizmetlerin açığa çıkarılması ve bunların da pozitif yönde kullanılarak tüketimlerinin sınırlı bir düzeyde konuşlandırılmasıdır.
İşletmeler açısından sürdürülebilirlik düşüncesi, aynı ürünü daha fazla üretmek ya da aynı ürünün gelişimini sağlayarak daha çok sayıda üretmek üzerine konuşlanmış olarak düşünülebilir. Fakat sürdürülebilir üretimin yarattığı algı, mümkün olan en nitelikli üretimi, yeterli bir seviyede, ancak kaliteden ödün vermeden, devamlılığı olacak şekilde ortaya koyabilmektir. Bu şekilde de işletmelerin hedefi, çevreyi, toplumu ve paydaşlarını sürekli olarak göz önünde bulundurarak hareket etmelerinin çevreleri tarafından da kabul edilmesi ve benzer bir sürdürülebilirlik düşüncesinin onlara da kazandırılmasıdır.
Kurumsal Sürdürülebilirlik
Modern dönemin yoğun, güçlü ve etkin rekabet ortamında, işletmelerin temel hedeflerinin başında, doğru, iyi ve nitelikli olarak gerçekleştirdikleri tüm faaliyetlere süreklilik kazandırmak gelmektedir. Bunun dışında işletmeler, sürdürülebilirliği, gelecekte de varlıklarını sürdürülebilmek adına önemli bir tetikleyici unsur olarak görmektedirler. Bu vesile ile sürdürülebilirlik, kurumsal açıdan, iş dünyasının temel hareket noktalarından biri olarak algılanmaktadır. Büyük ölçüde, içerisinde bulundukları rekabet içerisinde kısa vadeli hedeflere odaklanabilen işletmeler, modern dönemin ortaya koymuş olduğu yapının getirilerine istinaden, gelecek odaklı düşünmenin önemini daha güçlü bir şekilde anlamaktadırlar. Buna göre de işletmelerin temel hedefi, iyi yaptıkları ve kendilerine karlılık getiren ne varsa sürekli olmalarını sağlamaktır. Artık sürdürülebilirlik bir rekabet faktörü ve geleceğin bugünden tasarlanmasına yardımcı olan bir unsur olarak görülmektedir .
Diğer bir açıdan değerlendirildiğinde kurumsal sürdürülebilirlik, bir işletmenin doğrudan ya da dolaylı bir şekilde, kendisinin iletişim ve etkileşim içerisinde bulunduğu bütün tarafların bugünkü ve gelecek odaklı yaklaşımlarını ve isteklerini değerlendirmesi ve bu yaklaşımla istekleri, mümkün olan etkili ve en etkili şekilde karşılayabilmesidir.
Kurumsal sürdürülebilirlik konusunda, literatürde yer alan çeşitli tanımlamalara bakıldığında, aşağıda sıralanan noktalar göze çarpmaktadır:
● Kurumsal sürdürülebilirlik, çevresel ve sosyal anlamda göz önünde bulundurulan sürdürülebilirlik konularının bir birleşimi olarak değerlendirilmektedir. Buna göre kurumların kısa zamanda elde etmiş oldukları başarılarla yetinmeyerek, bundan daha fazlasını elde etmek adına gelece odaklanmaları noktasında kurumsal sürdürülebilir bir hedef olmaktadır.
● Kurumsal sürdürülebilirlik, işletmelerin geçmişleri ve bugünler içerisinde, kendilerine dair tespit ettikleri, negatif yönlü uygulama, tutum ve davranışlarını, zaman içerisinde ortadan kaldırmaları ve bunların tüm paydaşlarına çıkar sağlamasıdır.
● Kurumsal sürdürülebilirlik, işletmelerin geleceği düşünerek hareket etmelerinin ve buna paralel olarak da yönetim ve pratik yapılanmalarının gelecek odaklı olarak gerçekleştirmelerine dair eylemlerin bütünüdür.
● Kurumsal sürdürülebilirlik, işletmelerin uygulamaları zaman zarfı içerisinde göstermiş oldukları performans düzeyinin kendileri, iş paydaşları, sosyal çevreleri ve doğal çevre nazarında olumlu çıktılarının bulunması ve işletmelerin buna odaklı olarak hareket etmeyi bir tutum olarak benimsemeleridir.
Literatürden seçilen bu tanımlamaların hemen hepsi, kurumsal sürdürülebilirliği, işletmelerin kendilerini bir geliştirme trendi içerisine sokmalarıyla ilintili olduğuna işaret etmektedir. Bu şekilde işletmeler, mümkün olduğu süre zarfında, yüksek ölçekli bir verimlilik düzeyi ile kendilerini geliştirme ve söz konusu gelişimin kendileri ile birlikte tüm çevresel unsurlara pozitif yönlü olarak hareket etmesine odaklanmaktadırlar. Bunun bir anlam kazanması adına da kurumsal anlamda sürdürülebilirlik, zaman içerisinde işletmeler açısından bir zorunluluk halini almaktadır.
Kurumsal Sürdürülebilirliğin İşletmeler Açısından Önemi
Kurumsal sürdürülebilirliği sadece üretim, pazarlama ve satış açısından bir sınırlandırma içerisine sokmak son derece yanlış olabilecektir. Buna istinaden de kurumsal sürdürülebilirliğin bir prestij boyutunun olduğunu da fark etmek gerekmektedir. İşletmelerin kendilerini doğru şekilde tanıtmaları ve sadece bugünü ve kendilerini değil, aynı zamanda çevrelerini ve geleceği de düşündüklerini açıklayabilmek adına kurumsal sürdürülebilirlik bir katkı sağlayabilecektir. Bu şekli ile kurumsal sürdürülebilirlik, güçlü bir rekabet ortamında var olmak, tutunmak ve etkili bir rol edinebilmek adına işletmelerin prestij düzeyine olumlu etki edebilecektir.
Bu şekilde değerlendirildiğinde, kurumsal sürdürülebilirliğin işletmeler açısından önemini aşağıdaki noktalar ile açıklamak gerekmektedir:
● Sürdürülebilirlik aşamasında, bir organizasyonun sahip olduğu bütün birimler ve fonksiyonlar, bir birliktelik içerisinde hareket ettikleri süre zarfında başarının kaçınılmazlığı ve sürekliliği söz konusu olmaktadır,
● Sürdürülebilirlik algı bir işletme içerisinde kendisine yer bulduğu süre zarfında, işletmeler içerisinde bir risk alma düşüncesinin ön plana çıktığı görülmektedir; bu durum gelecek odaklı düşünme ile doğrudan alakalıdır,
● Kurumsal sürdürülebilirliğe yönelik uygulamalar sayesinde işletmeler, stratejik planlar üzerinde yoğunlaşmakta ve söz konusu stratejik planlar, geleceğe yönelik planlamaların göz önünde bulundurularak hedef ve faaliyetlere dair yol haritalarının belirlenmesine yardımcı olmaktadırlar,
● Kurumsal sürdürülebilirlik içerisinde değerli bir yeri bulunan raporlama, işletmelerin bir sonraki adımlarında neler yapmaları gerektiği konusunda işletmelere nitelikli bir öngörü sağlayabilmektedir,
● Kurumsal sürdürülebilirliğin iş ortaklarıyla sürekliliği olan ve sıkı ilişkiler oluşturulmasını şart koşan yapısı, kurumsal sürdürülebilirliğin katkı seviyesini arttırmaktadır,
● Kurumsal sürdürülebilirlik, işletmelerin geniş ölçekli ve uzun vadeli perspektiflere sahip olarak, faaliyetleri dahilinde bulunan tüm unsurların ve birimlerin sürece katılması sayesinde tümünden, gerekli olan desteğin elde edilmesini mümkün kılmaktadır.
Kurumsal Sürdürülebilirlik ve Sorumluluk
Kurumsal sürdürülebilirlik, sistemli bir şekilde faaliyet yürütmeyi, aynı zamanda çevresel süreçlerin hemen hepsine, bir şekilde uyum sağlanmasını öngörmektedir. Buna göre işletmeler, sağlanabilecek en yüksek uyumluluk düzeyi ile birlikte kendilerini sürdürülebilir bir hale getirmek durumundadırlar. Bu durum, tüm işletmeler için içerisine bulundukları iş alanının şartlarına göre değişiklikler gösterebilmektedir. Buna göre örgütler, mümkün olan en üst seviyede kendileri ile birlikte gelecekte karşılaşabilecekleri durumların şartlarına uyum sağlayarak hareket etmek durumundadırlar. Böylelikle de sürekliliği olan çalışmalar ve bunların bir sorumluluk dahilinde gerçekleştirilmesi büyük bir öneme sahiptir.
Bu vesile ile kurumsal sürdürülebilirlik dahilinde işletmelerin sahip oldukları sorumlulukların alanlarını aşağıdakiler ile nitelendirmek mümkündür:
Çevresel bütünlük
Hem doğal çevre hem de iş dünyasına dair çevre olarak değerlendirilebilecek olan bütünlük, işletmelerin çevrelerini doğru şekilde algılamalarını ve değerlendirmelerini zorunlu kılmaktadır. Bir başka deyişle işletmeler sadece kendilerini değil, aynı zamanda çevrelerini göz önünde bulundurmak zorundadırlar. Böylelikle de çevresel bütünlük, işletmelerin iş süreçlerinin içerisine tüm paydaşlarını net bir şekilde kattıklarını göstermektedir.
Sosyal anlamda eşitlik
Derinliği ve genişliği bulunan bir başlık olarak sosyal anlamda eşitlik, işletmelerin çalışanlarını, çalışanlarının sosyal hayatlarını ve işletmelerin içerisinde bulundukları sosyal yapıyı gözetmesini ifade etmektedir. Bugün ve gelecek adına düşünüldüğünde, değerli ve güçlü bir etkileşim süreci olan sosyal eşitlik, bilhassa kurumsal sosyal sorumluluk çabaları noktasında daha sık olarak gözetilmektedir.
Ekonomik gelişmişlik
İşletmeler, piyasaya sunmuş oldukları ürün ve hizmetler ile bir değer yaratama kapasitesine sahiptirler. Bu değerlerin hemen hepsi işletmelerin kendi kurallarıyla birlikte toplumsal ve çevresel kurallarla da şekillendirilmektedir. Buna istinaden de işletmeler, bünyelerinde istihdam etmiş oldukları çalışanlar sayesinde, aslında toplumun geneli için bir ekonomik gelişmişlik unsuru olmaktadırlar.
Bu sıralanan sorumlulukların hemen hepsine bakıldığında, işletmelerin sadece ticari kaygılarla hareket etmedikleri, bunun yanı sıra ortaya koymuş oldukları faaliyetleri ile birlikte çevrelerindeki birçok unsura değer kattıkları ve onların gelişimine destek sağlama şanslarının bulunduğu görülmektedir. Bu değerlerin ve gelişim odaklı faaliyetlerin hemen hepsi sadece bugüne yönelik değil, geleceğe yönelik olarak da ortaya çıkmaktadır.