Toksik liderlik III

Toksik Liderlik Davranışları ve Nitelikleri

Tüm diğer liderlik türleri gibi toksik liderlik de kendi içerisinde belirli davranış türlerine ve niteliklerine sahiptir. Fakat bu niteliklerin hemen hepsi, hali hazırda negatif yönlü bir liderlik modeli olan toksik liderliğin nasıl bu şekilde ortaya çıktığını ve davrandığını da göstermektedir. Temel olarak, toksik liderlik davranışlarını aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür :

• Toksik bir lider, mutlak olarak kendisini yüceltmekte, ancak çevresindeki bireyleri ve unsurları mümkün olduğunca dışlamaya ve aşağılamaya çalışmaktadır.
• Toksik liderler, çevrelerini kontrol altında tutmak adına gereken tüm baskıyı oluşturmaya çalışmaktadırlar; çevrenin özgürlük alanı son derece kısıtlıdır.
• Toksik liderlerin hata yapması halinde bu hata ya görmezden gelinmektedir ya da liderin çevresindeki bir bireye ya da zümreye isnat edilmektedir.
• Toksik bir liderin tüm yaptığı eylemler, herhangi bir kusur ile nitelendirilmemektedir; bunun ötesinde toksik bir lider, mutlak olarak eksiksizliğin sembolü olarak değerlendirilmektedir.
• Toksik liderler için çevrelerinin kendilerinden ya da örgütten uzaklaşması sorun olarak görülmemektedir; çünkü toksik liderler için çevresinin kalıcılığı değil, sirkülasyonu önemlidir.

Sıralanan davranışlarına odaklı olarak ele alındığında, toksik liderlerin, büyük ölçüde kendilerine odaklı olmak sureti ile çevrelerini dışladıkları, bu vesile ile de ben merkezli bir sistem yaratırken aslında çevrelerine zarar vermek sureti ile bundan keyif aldıkları gözlemlenmektedir.

Böylelikle toksik liderler, çevrelerine vermiş oldukları zararın neticesinde kendilerini güçlendirirken çevrelerindekilerin güçsüzlüklerinden ya da giderek güçsüzleşmelerinden beslenmektedirler. Bu tip bir durum, toksik liderlerin, bir liderden çok uzakta kimliklere sahip olduklarını ve çevrelerinin süreçlere olan katkılarını görmezden geldiklerini göstermektedir.

Toksik liderlerin davranışlarını geniş ölçekli olarak araştıran bir isim olarak Henrich, söz konusu liderlik modelinin, eski tip bir şekilde lider üzerinden kurgulandığını dile getirmektedir. Buna göre Henrich’in iddiası, toksik liderlerin, başarı ve başarısızlık konusunda, şartlar ve sorumluluklar ne şekilde ortaya çıkarsa çıksın, anlık olarak sürecei değerlendirmek sureti ile kendilerine avantaj sağlamaya çalıştıklarıdır.

Buna göre toksik liderler, bir başarı elde edildiği süre zarfında, bu başarıyı tam olarak üzerlerine alabileceklerdir. Fakat bir başarısızlık söz konusu olduğunda, bu başarısızlık tamamıyla toksik lidere ait olsa bile bunu kabullenmeyecek ve çevresinde, başarısızlıkla ilintili olmayan kişileri bile suçlamak, hatta çevresindekileri birbirleri ile çatışma haline getirecek şekilde davranacaktır.

Öte yandan toksik liderlik niteliklerini geniş çerçevede ele alan Lipman-Blumen (2005) söz konusu nitelikleri aşağıdaki unsurlar dahilinde ele almaktadır :

• Özgür düşünce hakkına karşı durmak ve düşüncelerin tamamıyla lider odaklı ve ona danışılarak tasarlanmasına odaklanmak,
• İnanç, mücadele ve birlikte hareket etme duygusunun varlığı ya da gelişimi açısından engelleyici olmak ve manevi anlamda yakınlaşmak adına liderin öngördüğü sınırlara göre hareket etmek,
• Korku ve endişeden beslenmek; bu davranışları mümkün olduğunca tetiklemek,
• Yöneltilen bir eleştiriyi, mümkün olduğunca sert bir şekilde geri çevirmek ve bir daha eleştiri olmaması adına bireyler üzerinde baskı kurmak,
• Çevrenin yaklaşımları, son derece olumlu getiriler vaat ediyor olsa bile bu yaklaşımları geçersiz kılmaya çalışmak ve fikirlerini gizlemeleri adına bireyler üzerinde baskı kurmak,
• Rakip olan ya da rakip olarak algılanan tarafların mutlak olarak sürecin dışında bırakılmasına odaklanmak ve bunun için tüm şartları zorlamak,
• Bireysel anlamdaki duyguların tatmin edilmesi adına çevresinde söz konusu olan sorunları ya da hataları görmezden gelmek ya da hatalı olabilecek davranışları bilhassa teşvik etmeye çalışmak.

Sıralanan unsurlar, toksik liderliğin kaostan son derece olumlu etkilendiğini göstermektedir. Bir toksik lider, kendisini tatmin etmek adına çevresinin yaşayabileceği muhtemel felaketeri dahi hiçe sayarak hareket etme sürecinin içerisine girdi süre zarfında, bu durum bir otoriter davranış biçimi haline dönüşmekte ve böylelikle de toksik liderler için bir rutin, bir asli görev haline gelmektedir.