Kaç kez kendinizle ilgili bir şeyleri değiştirmeye çalıştınız, ancak kendinizi eski alışkanlıklara geri dönerken buldunuz?
Bir davranışı, bir tutumu veya mevcut koşullarınızı değiştirmeye çalışıyor olsanız da, kabul etmek gerekir ki gerçek anlamda kalıcı bireysel değişimi gerçekleştirmek kolay bir iş değildir. Bu konuda destek almak, süreci sizin için önemli ölçüde kolaylaştırabilir.
Bireysel değişimi gerçekleştirmek ve sürdürmek
Hayatımızdaki ve işimizdeki değişiklikler genellikle beklenmedik ve bazen planlıdır. Her iki durumda da başarı, bireysel değişimden elde edilecek olumlu faydaları en üst düzeye çıkaracak davranış değişiklikleri yaratma yeteneğine bağlıdır.
Ancak diğer yandan davranışları, becerileri, zihniyetleri, özlemleri, çalışma biçimlerini ve hatta inançları değiştirmek isteyip istemediklerine bakılmaksızın, bireyler, ekipler ve kuruluşlar için faydalı değişimi tasarlamak, başarmak ve sürdürmek zordur. Bununla beraber, kasıtlı değişim teorisinden uyarlanmış olan aşağıdaki 5 adımlık model faydalı olabilir:
Gelecek vizyonu
Değişime giden ilk adım, nereye varmak istediğinize karar vermektir. Kasıtlı değişim, yaratmak istediğiniz geleceğin anlaşılmasını gerektirir. Ona doğru ilerlemeden önce geleceği görselleştirmemiz gerekir. Kişisel olarak, bu, değerlerinize uygun ideal bir gelecek benliği olabilir. Örgütsel olarak bu, gelecekteki konumunuzun ilham verici bir ifadesi olabilir.
Bu süreçte sizi heyecanlandıran şeylere dikkat etmeniz önemlidir. Kendinizi hevesli hissetmediğiniz hedefleri bir kenara bırakıp, gerçekten ulaşmak istediğiniz hedefleri bulana kadar keşfetmeye devam etmeniz gerekir. Şu anda yaptığınızdan önemli ölçüde farklı olabileceklerini unutmayın. Sürecin bu aşamasında, bazılarının hemen gerçekleştirilemeyeceğine daha sonra karar verseniz bile, tüm umutlarınızı ve özlemlerinizi görmek faydalı olacaktır.
Mevcut gerçeklik
Neyin değişmesi gerektiğini anlamak için, başlangıç pozisyonunuzun dürüst bir resmine sahip olmanız gerekir. Bir sonraki adım, gerçek benliğinizi, şu anda olduğunuz kişiyi tanımlamaktır. Bu zorlu bir adım olabilir, çünkü çoğumuz güçlü ve zayıf yönlerimizi net bir şekilde görmekte zorlanırız. Bu konuda yapılacak olan değerlendirmedeki kişisel görüş nadiren doğrudur ve çoğu zaman ise yanlıdır. Bu nedenle mevcut durumunuz hakkında dürüst bir görüş oluşturmak için zayıf ve güçlü yönler hakkında harici geri bildirim gereklidir.
Mevcut boşluk ve gelecek planı
Değişimin üçüncü adımı, bulunduğunuz yer ile olmak istediğiniz yer arasındaki boşluğu anlamak ve bu boşluğu kapatmayı planlamaktır. Şu anda nerede olduğunuza ve nerede olmak istediğinize dair net bir görüşe sahip olduğunuzda, vizyonunuza ulaşmanıza yardımcı olacak bir plan oluşturabilirsiniz.
Deneme (deney)
Değişimin dördüncü aşaması, değişiklik yapmaktır, ancak bunu deneyler yoluyla yapmaktır. Bu aşamada plana göre hareket etmek önemlidir. Yeni şeyler yapmayı ve yeni şekillerde düşünmeyi, davranmayı ve çalışmayı denemek gerekir. Başarı yoluyla olduğu kadar başarısızlık yoluyla da öğrenmek önemlidir. Bu açıdan, başarısız denemelerden ders çıkarmak önemlidir. Değerlendirmeler yapmak, geri bildirimler istemek, hatalardan öğrenmek ve denemeye devam etmek için gerekli hususlardandır.
Destek
Kasıtlı değişimin son aşaması, yol boyunca destek aldığınızdan emin olmaktır. İstenen değişimi elde etmek ve sürdürmek, doğru destekle çok daha kolaydır. Hedeflerinize ulaşmanıza yardımcı olacak insanları bulmak ve iş birliği yapmak çok önemlidir. Elinizden gelenin en iyisini yapmanıza yardımcı olan insanlardan tavsiye, destek ve geri bildirim almak size önemli katkılar sağlayacaktır.
Koçluk nasıl yardımcı olabilir?
Koçluk ilişkisi, bireylerin hayatlarında arzu ettikleri değişiklikleri yapmaya çalıştıkları noktada özel bir öneme sahiptir. Ayrıca koç, koçluk yapılan kişiye profesyonel bağlamda koçluk modelleri ve araçlarını kullanarak özel ve doğru bir ilgi gösterdiğinde, istenen değişikliğin elde edilmesi ve daha sonra da sürdürülmesi çok daha kolay bir hale gelir.
Koçluk modellerinin ve yetkinliklerinin uygulanması, dönüşüm ve bireysel değişim yönetiminin başarı oranları ve sürdürülebilirliği üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Koçun temel yetkinlikleri merakı, keşfetmeyi, gözlemci olarak bağlantı kurmayı, yansıtıcı soruları, geleceğe odaklanmayı ve çok daha fazlasını teşvik eder. Tüm bunlar, değişimle başarılı olmak için kritik olan üretken keşiflere olanak tanır. İyi yapılan koçluk, iç görü oluşturmaktan anlayışı, tutumları ve inançları etkilemekten, direnişi yeniden çerçevelemekten harekete geçmeye ve yeni davranışları sürdürmeye kadar davranış dönüşüm sürecinin tüm parçalarını derinden etkileyebilecek bir müdahaledir.
Koçun, bir kişinin değişim arzusu ile ilgili olarak vereceği en büyük katkılardan birisi farkındalık ve dikkat oluşturmaktır. Farkındalık, bireylerin aktif olarak analiz ettikleri, kategorize ettikleri ve yaptıkları mevcut görevlerini yerine getirirken aktif bilgi işlemeyle meşgul oldukları psikolojik bir durumdur. Bir bireyin mevcut beklentilerini değerlendirirken her bir seçeneğin, her bir bilginin farkında oldukları, bunlardan anlamlar çıkardıkları, içgörülere ve bilgiye dayalı olarak karar alabildikleri bir durumdur. Farkındalığın tersi ise farkındasızlık durumudur ve bu durum, bir bireyin otomatik pilotta olmasına benzetilir. Bu durum, insanların programlanmış otomatlar gibi davrandığı, bir şeye sabitlendiği, ideal bir durum veya diğer olasılıkların farkında olmadan tek bir bakış açısı izlemesi olarak ele alınır.
İnsanlar daha farkında ve daha dikkatli olduklarında, bireysel değişim sürecini yumuşak geçişler olarak deneyimlerler. Koçlar, bu tür zorunlu bilinçli farkındalıklara sahip bir kişiye değişim ve dönüşümleri gerçekleştirebilmek noktasında daha etkili bir şekilde yardımcı olabilir. Bunu sorular sorarak, destekleyici olarak veya iç görü sunarak yapabilirler. Bir kişi ne kadar farkında ve dikkatli olursa, koçun bu bilinçli tezahürleri teşvik etmek noktasındaki rolü o kadar kolay olur.
Kişisel dönüşüm ve gelişim süreci için ilk keşif ve potansiyel başlangıç noktası, bireyin kendi yaşamı için en derin arzularının keşfidir. Bu durum, ideal benlik olarak adlandırılır. Çoğu zaman kim olduğumuz ve nihayetinde kim olmak istediğimiz arasında bir boşluk vardır. Bu nedenle, kasıtlı bir değişiklik yapmanın ilk adımı, ideal benliğinizi tanımlamaktır.
İdeal benliğin geliştirilmesi üç ana bileşenden oluşur: arzu edilen geleceğin imajı; kişinin onu elde edebileceğini ummak ve arzu edilen imajı inşa etmek için bir temel olarak hizmet eden kişinin öz kimliğinin dahil edilmesidir. İdeal benlik, ego idealimiz, hayallerimiz ve özlemlerimizden doğar. Kasıtlı bireysel değişim sürecinin bu aşamasında farkındalık önemlidir, çünkü hayallerimize ve arzularımıza net ve sürekli bir odaklanma olmadan hedefe yönelik davranışsal değişimin motive edici yönünü kaybetmiş oluruz.
İşte tam bu noktada bir koçun bireyin ideal benliğinin bir tartışmasını yürütmesi güçlü bir araç haline gelir. Koç, ilişki kurmak ve sonuçlar üzerinde anlaşmaya varmak için uygun zaman ayırarak bir danışanın ideal benliğini ortaya çıkararak, buradan birtakım sonuçlara ulaşır ve koçluk sürecinin ileriki aşamalarını buna göre dizayn eder. Çünkü bir kişi kendi ideal yaşamını ve kariyerini yansıttığında ve kişisel bir vizyon oluşturduğunda, genellikle olumlu, umut ve heyecan duygularını içeren motivasyon durumu içerisinde olur. Oluşturulan bu vizyon, daha sonra koçluk sürecinin geri kalanı için bir temel bir değişim- dönüşüm kaynağı olarak hizmet eder.
Farkındalık, kasıtlı bireysel değişim sürecinin bu aşamasında da son derece önemlidir. Gerçekten kim olduğumuza odaklanmış olan bir dikkati sürdürmek, sürekli olarak istenen bireysel değişimi gerçekleştirme çabalarımızda önemli bir adımdır. Kim olduğumuzu (güçlü ve zayıf yönlerimiz) kavramak, olduğumuz kişi olmak için gerekli değişiklikleri yapma konusunda istekli olduğumuzu gösterir.
Bir kişinin gerçekten bir parçasını değiştirmeyi düşünmesi için, en yüksek öncelikli değerlerin ve yeterliliklerin net bir görüntüsü önemlidir. Gerçek benliğin ve ideal benliğin tutarlı veya uyumlu olduğu bu alanlar güçlü yönler olarak kabul edilebilir. Aynı şekilde, kendi içimizde muhafaza edeceğimiz alanları belirlemek, ayarlamalar gerektiren alanların karşılık gelen bir şekilde kabul edilmesini içerir. Gerçek benliğinizin ve ideal benliğinizin tutarsız olduğu alanlar boşluk olarak kabul edilebilir (yani, zayıf yönler olarak kabul edilen yönler veya değiştirmek istediğimiz şeyler).
Öz değerlendirme ve 360 derece değerlendirme araçları gibi koçluk araçları, mevcut kaynakların tespiti için önemli araçların bazı örnekleridir ve koçlar tarafından, bireyler mevcut kapasiteleri ve sınırlamaları konusunda farkındalık geliştirirken, düşünmeyi teşvik etmek ve farkındalığı teşvik etmek için yaygın olarak kullanılır.
Kasıtlı bireysel değişimde sürecindeki diğer bir önemli aşama, bireyin kişisel vizyonunu, öğrenme hedeflerini ve bu hedefleri destekleyen eylemleri kapsayan bir öğrenme gündeminin geliştirilmesidir. Bu adım temel olarak bir kişinin arzulanan geleceğini belgelemek için bir çerçeve sağlar ve net hedeflerin ifade edilmesi yoluyla bu arzu edilen geleceği yaratmak için atmayı seçtiği adımları belirlemesini sağlar.
Öğrenme gündemi oluşturulurken farkındalığı sürdürmek anahtardır, çünkü bir kişinin daha önceki keşiflerde tamamladığı düşünme, yansıtma ve kavramsallaştırmanın somut tezahürüdür. Değişim sürecinin bu aşamasında farkındalık, öğrenme sürecinde atılacak yeni eylemlere açık kalmayı ve kişinin tercih ettiği öğrenme stilinde ve yeni öğrenme durumlarıyla başa çıkma yaklaşımında esneklik sergilemeyi içerir. Bir öğrenme gündemi, kişinin kapasitesine olumlu bir inanç ve gelişme umudu uyandırır. Bireyleri dayatılan bir hedefe ulaşmak için başkalarının yaptıklarını veya hizmet ettiklerini taklit eden “normatif” standartlar yerine kişisel performans standartları belirlemeye teşvik eder.
Değişim programının diğer önemli adımı ise uygulamaya, harekete geçme, aksiyon alma aşamasıdır. Bu aşamanın özü, önceki keşifte ifade edilen hedefleri ve eylem adımlarını uygulamak ve yeni davranışsal “alışkanlıklar” geliştirmek için risk almakla ilgilidir. Bu davranışlar, konfor alandan çıkmayı ve arzu edilen hedeflere doğru harekete geçmeyi teşvik eden bir yön içerir ve zaman içerisinde alışkanlık haline gelir.
Bu, kasıtlı bireysel değişim sürecinin, bilinçli davranışa ek olarak daha az farkındalık bulunan davranışlardan gerçekten sıyrıldığı yerdir. Bu noktada atılan adımların başarısı test edilir, dersler çıkarılır. Başarılı adımlar tekrarlanan uygulamalarla pekiştirildikçe, öğrenilen davranışta ustalaştıkça rutin güdümlü davranış ortaya çıkar.
Kasıtlı değişim sürecinin bu aşamasında, gözden geçirilmiş ideal ve gerçek benliklerle bütünleşmek ve pozitif duygusal algıları uyandırmak, böylece daha fazla değişim çabalarını körüklemek için meydana gelen değişikliklerin tamamen farkında olunmalıdır. Bu bilinçli başarı durumu, bireyde bir kendine güven duygusu yaratır. Bu psikolojik güven duygusu, kişinin düşünme ve daha fazla deneme yoluyla yapabileceği bir atmosfer yaratır.
Değişim sürecinin sonlarına doğru gözlem önem kazanır. Değişimin gerçekleşip gerçekleşmediği, doğru bir şekilde gerçekleşip gerçekleşmediği objektif olarak değerlendirilmelidir. Ancak kişinin kendisi, bu değerlendirme konusunda bazen kendisine torpil geçecek yönde taraflı olabilir veya yakın çevresindeki kişiler, subjektif yorumlar yapabilir ya da referans grupları ışığında yapılan değerlendirme esasında doğru olanı gölgeleyebilir. Bu noktada bireysel gözlem, çevresel gözlemin haricinde gerçekten konuya tarafsız yaklaşabilecek bir kişinin mevcudiyeti önem kazanır.
Hiçbirimiz çok yalnız kalamayız. Arkadaşlar, aile, meslektaşlar ve topluluğumuz bizi cesaretlendirebilir ve zorlu zamanlarda bizi harekete geçiren destek verebilir. Kasıtlı değişim sürecinden geçerken çevrenizdeki insanların desteğini almamız gerekir. İlişkilerimiz, ilişkide olduğumuz kişiler yadsınamaz bir biçimde çevremizin önemli bir parçasıdır. En önemli ilişkiler genellikle bizim için özel önemi olan gruplarda bulunur. Bu ilişkiler ve gruplar bize bir kimlik duygusu verir, neyin uygun ve “iyi” veya neyin “kötü” davranış olduğu konusunda bize rehberlik eder ve davranışımız hakkında geri bildirim sağlar.
Sosyolojide bunlara referans grupları denir. Bu ilişkiler, içinde arzu edilen değişiklikler, yeni öğrenmenin faydası konusundaki ilerlememizi yorumladığımız bir “bağlam” yaratır ve hatta idealin formüle edilmesi için önemli girdilere katkıda bulunur. ilişkilerimiz kim olduğumuza ve kim olmak istediğimize dair algımızı etkiler.
İdeal benliğimizi bu bağlamlardan geliştirir veya detaylandırırız. Gerçek benliğimizi bu bağlamlardan yola çıkarak etiketler ve yorumlarız. Güçlü yönleri (yani, korumak istediğimiz özümüz olarak kabul edilen yönleri) bu bağlamlardan yorumlar ve değerlendiririz. Ayrıca bu bağlamlardaki boşlukları (yani, zayıf yönler veya değiştirmek istediğimiz şeyler) yorumlar ve değer veririz.
Bu anlamda ilişkilerimiz değişim ve öğrenme için önemlidir. Ayrıca, objektif geribildirimler sundukları sürece tekrarlamalardan veya önceki davranış biçimlerimize geri dönmekten en önemli korunma kaynağı olabilirler. Bir koç ve danışan arasındaki ilişki, koçun önemli bir ayna görevi görmesi ve onun görmesi için bireyin bir resmini tutması bakımından bu modele uyar. Objektif bir üçüncü taraf olarak, koç çoğu zaman diğerlerinin erişemeyeceği benzersiz bir koltuktan gözlemler yapabilir ve teşvik edici sorular sorabilir.
Yukarıdaki tüm bilgiler ışığında bir koç eşliğinde değişim sürecinin adımlarındaki temel kazanımlar şu şekilde olabilir:
Farkındalık oluşturmak veya farkındalığı genişletmek
Koçluk uygulamaları yansıtıcı ve geleceğe odaklı bir soru-cevap anlayışını benimseyen güçlü araçlar sunar. Sabırsızca hareket etmek, düşünmeden davranmak veya aslında çözüm üretmeyecek yönde adımlar atmak yerine alternatif bakış açılarını keşfetme ve değerlendirme yeteneği kazandığımızda düşüncelerimizi mevcut zihinsel süreçlerin ötesine genişletmemiz mümkün olur.
Anlayış ve inançlar
Anlayış ve inançlar, kişisel deneyim yoluyla değişir. Bir lider, koçluk yoluyla kendini gözlemlemeyi, odaklanmış yansıtmayı ve anlamlandırmayı teşvik ederek süreci önemli ölçüde etkinleştirebilir.
İç görü üretmek
Davranışlarımızın birçoğu esasında derinden kökleşmiştir ve kalıplarımızı oluşturan bazı akıl yürütme ve inanç katmanlarımız vardır. Koçluk yoluyla iç görü alanları geliştirmek, iç görülerin başkaları tarafından bir yanıt veya sonuç olarak sunulmasından daha fazla davranış değişikliklerine elverişlidir.
Değişime karşı olan direnci kırmak
Değişimle ilişkili algılanan aksaklıkları ve korkuları keşfedebileceğimiz güvenli bir alan yaratmak, çok doğal ve genellikle bilinçaltı direnç faktörlerimizi keşfetmemizi sağlar. Bunları koçluk süreci aracılığıyla yeniden çerçevelemek, değişimi sürdürmek için çok önemlidir.
Harekete geçmeye teşvik etmek
Koçluğun faydalı bir yönü, geleceğe ve sonuçlara odaklanmasıdır. Eyleme geçmeye teşvik etmek, içgörülerin yalnızca bilgelik anlarının ötesine geçmesini, gerçekleştirilmesini sağlar.
Değişimi sürdürülebilir kılmak
İyi koçluk uygulamaları öğrenmeyi ve geliştirmeyi vurgular. Koçlar, yeni farkındalık, içgörüler veya öğrenme eylemlerini danışanların dünya görüşüne ve davranışlarına entegre etmek için danışan ile birlikte çalışır. Bu entegrasyon, düşünce ve davranıştaki değişimlerin sürdürülebilirliğinin temelini oluşturur.
İyi koçlar bireylere gerçekleştirmek istedikleri değişim sürecinde önemli bir yardımcıdır. Bir koç, bu süreçte bir kılavuz, öğretmen veya danışman değil, bir destekçidir. Kimseye ne yapacağını söylemek için orada değil; sorular sormak, dikkatle dinlemek, bir kişinin bireysel vizyonunu keşfetmek ve şefkatli bir ilişki kurmak için oradadır.
Bir koçun en temel görevlerinden biri, bir başkasına hayatının bir yönünde istenen yönde değişiklik yapmasında yardımcı olmaktır. İstenen yönde değişim ve dönüşüm için koçluk, uzun vadeli ve tutarlı değişimin önünü açacak olan kilidi açmak ve keşfetmek için vardır.