“Hangi limana yelken açıldığını bilmiyorsa, hiçbir rüzgâr elverişli değildir”
Lucius Annaeus Seneca, Romalı Düşünür, Devlet Adamı
Her kuruluş, gün boyunca kuruluşun mevcut durumunu ve gelecekteki durumunu etkileyecek türden kararlar almak zorundadır. Günlük yaşamda kararlar, işe giderken ne giyeceğinize veya bir toplantı organize edip etmeyeceğinize karar vermek gibi basit olabilir. Ancak, organizasyonun yönünü etkileyen stratejik kararlar almak daha zordur ve çoğu zaman en önemlisidir. Çünkü bir şirketin doğru kararları verme yeteneği, başarıyı veya başarısızlığı belirleyebilen kritik bir faktördür.
Stratejik karar verme veya stratejik planlama, bir kuruluşun misyonunu, değerlerini, amaçlarını ve hedeflerini oluşturma sürecini içerir. Doğru stratejik karar verme yeteneği, küçük işletmeleri büyük işletmelere ve sektörlere dönüştürebilir.
Seneca’nın yukarıda geçen sözü gibi “Hangi limana yelken açıldığını bilmiyorsa, hiçbir rüzgâr elverişli değildir”. Başka bir deyişle: “Rüzgâr hangi yönden eserse essin, hedef doğru tanımlanırsa ona ulaşabiliriz”. Bu slogan aynı zamanda bir şirketin gelişimine de uyarlanabilir Şirketinizin başarılı olmasını istiyorsanız, bunun için iyi bir stratejik planlama ve yönlendirme gerekir.
Stratejik karar verme nedir?
Karar verme, temel yönetim faaliyetlerinden biridir. İşletmelerin en üst düzeyinde, daha kısa vadeli olarak ele alınan taktik ve operasyonel karar vermenin aksine sonuçları uzun vadeli karakterde olan alınması gereken stratejik kararlar da vardır. Stratejik kararlar, günlük kararlara göre çok daha karmaşık ve daha geleceğe dönüktür.
Karar verme, mevcut alternatifler havuzundan en iyisinin seçilmesidir ve bir karar verirken, bir dizi faktör dikkate alınır. Benzer şekilde, stratejik karar verme, örgütsel amaç ve hedeflere en etkili şekilde ulaşmak için mevcut stratejik alternatifler havuzundan en iyisinin seçilmesidir.
Stratejik karar verme, uzun vadeli hedeflere ve daha uzun vadeli bir vizyona dayalı bir rota çizme sürecidir. Diğer bir ifade ile bir organizasyonun rakiplerine karşı rekabet avantajı elde etmesi için en iyi stratejiyi seçme sürecidir. Örgütsel hedeflere ulaşma olasılığını artıran en iyi stratejinin belirlenmesi, değerlendirilmesi ve seçilmesi anlamına gelir.
Stratejik kararlar yönlendirici, nadir ve sonuçsaldır. Yönlendiricidir çünkü, bir organizasyonun uzun vadeli seyri stratejik kararlarla belirlenir. Başka bir deyişle, öngörülemeyen bir ortamda gelecekteki operasyonlar için bir yol planı verirler. Stratejik kararların geniş kapsamlı etkileri vardır. Ayrıca kuruluşun uzun vadeli hedeflerini karşılamayı amaçlar. Nadirdir çünkü, stratejik kararlar gibi büyük kararlar çok fazla düşünmeyi gerektirir. Sadece arada bir yapılırlar, çok kapsamlıdırlar ve çok fazla kaynağa ihtiyaç duyarlar.
Bir kuruluşun uzun vadeli büyümesi ve gelişmesi için kritik öneme sahiptirler. Düzenli olarak alınan rutin kararlardan farklıdırlar. Stratejik kararlar sonuçsaldır, çünkü bir kuruluşun uzun vadeli hedefine ulaşmak için alınan eylemler ve kararlardır. Bu nedenle, sonuç odaklıdırlar.
Stratejik karar verme, bir avantaj elde etmek için kararların etkileşimini ve bunların organizasyon üzerindeki etkisini anlama sürecidir. Yanlış zamanda alınan yanlış kararlar feci sonuçlara yol açabilir. Diğer bir deyişle, stratejik düşünmenin gücü, doğru kararın gücünü doğru zamanla birleştirmesinde yatar.
Rekabette kalabilmek ve hayatta kalabilmek için kuruluşlar, kısa vadeli sonuçları en üst düzeye çıkaracak ve uzun vadeli riskleri en aza indirecek kararlar almalıdır. Stratejik karar verme, bir şirket için gelecekteki olasılıkları ve başarıya ulaşmak için uygulanabilecek seçenekleri ortaya çıkarır. İşletmenizin uzun vadede nereye gitmesini istediğinize dair fikriniz ne kadar net olursa, sizi oraya götürecek bir rota planlamak için o kadar iyi konumlanırsınız.
Stratejik karar verme, nasıl çözüleceğine dair net bir prosedürün olmadığı ve karara götüren kötü yapılandırılmış karar verme problemleriyle ilgilenir. Etkili stratejik kararlar, kademeli, adım adım devam eden bilgi analizinin sonucudur. Stratejik kararlar, rekabet avantajı sağlamayı ve şirketin genel kapsamını ve yönünü değiştirmeyi amaçlar. Örgütsel sağlık ve hayatta kalma için önemlidirler.
Stratejik kararların kapsamı nedir?
Büyük bir işletmede stratejik karar üç grup insanı kapsar. Bunlar, yönetim kuruluna veya denetim kuruluna, üst yönetime ve stratejik yönetim departmanına odaklanmış işletme sahipleridir. Bunlar arasında belli bir iş bölümü vardır. Stratejik karar verme süreci çoğunlukla eğitim, cinsiyet, yaş, deneyim ve işlevsel yetki bakımından heterojen bir yapıya sahip ekiplerde gerçekleşir. Üst düzey ekipler, birçok fikir, yapıcı eleştiri getirmek ve diğer yöneticileri etkilemek ve ayrıca çeşitli bilişsel hataların, rasyonellikten sapmaların ve yöneticilerin kişilik özelliklerinin eylemini engellemek için çalışır. Bu nedenle, kıdemli ekip başkanının stratejik karar verme sürecine hâkim olması daha zor olan büyük ölçekli bir işletmedir.
Orta büyüklükteki şirketlerde stratejik bir karar bir veya iki kişiye (sahip-yönetici veya ortak) odaklanır ve bu nedenle karar vericinin kişiliğinden, özelliklerinden, öznel tutumlarından ve motivasyonundan büyük ölçüde etkilenir. Yönetici, genellikle sahip, karar verme ve kişilerarası veya bilgi olarak yönetsel bir role sahip olmalıdır.
Küçük şirketlerde, resmi bir stratejik karar alma modeli yoktur. Karar verme daha az karmaşıktır, birkaç yönetim seviyesinden geçer, bu nedenle daha merkezidir. Kapsamlı resmi prosedürler, bürokratik kayıtlar veya belgeler gerektirmez. Eşit uygulama, iletişim ve koordinasyon faaliyetleriyle ilişkili önemli ve karmaşık süreçleri gerektirir. Küçük şirketler, genellikle belirsiz olan büyük miktardaki bilginin elde edilmesi, işlenmesi ve yorumlanması konusunda birkaç kişiye güvenir.
Küçük ve orta ölçekli kuruluşlarda stratejik karar verme, organizasyon yapılarının sağladığı sınırlı kaynaklar nedeniyle önemli ölçüde karmaşıktır. Boyutları aynı zamanda herhangi bir ölçek ekonomisinden yararlanma kapasitesinden yoksun olmalarını beraberinde getirir. Ancak doğru stratejik adımlarla en küçük işletmenin dahi büyük işletmelere karşı avantaj sağlayabildiği bilinen bir gerçektir.
Büyüklüğü ne olursa olsun tüm şirketler için stratejik karar verme, şirketin faaliyet gösterdiği pazardaki başarısı, karlılığı açısından kritik öneme sahiptir. Diğer yandan, rakiplerin stratejileri, değişen tüketici istek ve talepleri, değişkenlik gösteren teknoloji gibi çevresel faktörler karşısında stratejik davranmayan işletmelerin yoğun rekabetin olduğu pazarlarda ayakta kalması zor olacaktır.
Stratejik kararlar vermek neden önemlidir?
Stratejik kararlar, bir kuruluşun stratejik alternatiflerin uygun şekilde değerlendirilmesi yoluyla uzun vadeli hedeflerini gerçekleştirmek için aldığı uzun vadeli birtakım kararlardır. Hedefe yönelik ve geleceğe yöneliktir. Etkili bir stratejik karar, şirket stratejisinin etkin bir şekilde uygulanmasını sağlar, rekabet yoğun bir sektörde rakipler karşısında rekabet avantajını daha iyi bir şekilde yakalamaya olanak tanır ve uzun vadede devam eder.
Belirtmek gereklidir ki hangi sektörde faaliyet gösterirse göstersin, hangi hedef gruba hitap ederse etsin herhangi bir şirket veya marka, mevcut işlerini, nerede olduklarını ve ne istediklerini net bir şekilde bilmeli ve atacağı adımları kestirebilmelidir. Stratejik planlama süreci, şirketin gerçekçi bir resmini sağlayan ve stratejik bir planın geliştirilmesi için gerekli motivasyonu yaratan ölçütleri kullandığından şirketin gelecek başarısı için önem arz eder.
Stratejik kararların benimsenmesi ve uygulanması, sadece büyükler için değil, aynı zamanda küçük ve mikro şirketler için de esastır çünkü performanslarını arttırırlar.
Stratejik kararların etkili kullanımı işletmeye bir dizi fayda sağlar. Örnek olarak şu faydalar gösterilebilir:
- Stratejik karar verme, işletmeye net bir yön verir.
- Stratejik karar verme, organizasyonun proaktif olmasını mümkün kılar.
- Stratejik kararlar, organizasyonun hedeflerini ve kaynaklarını dengeleyerek daha etkili olmalarına yardımcı olur.
- Organizasyonun yön duygusunu güçlendirir.
- Stratejik kararlar, kaynakların ihtiyaç duyulduğunda kullanılabilir olmasını, çeşitli birimlere uygun şekilde tahsis edilmesini ve yönetimin etkin olmasını garanti eder.
- Operasyonel verimliliği güçlendirir.
- Yeniliği ve dinamizmi teşvik eder.
- Etkili stratejik karar verme, şirketin karlı olmasına yardımcı olur.
- Stratejik karar verme, bir organizasyonun sürdürülebilir şekilde çalışmasına yardımcı olur.
Stratejik karar alma noktasında koçluğun rolü
Her işletmenin bir veya birkaç temel hedefi vardır. İşletmeyi hedeflerine doğru yönlendiren ana hatlarıyla belirtilen misyon, vizyon ve hedeflerin tümü, stratejik karar vermenin bir parçasıdır. İşletme bu planları yürütürken, beklenen sonuçlar değişiklik gösterdiğinden genellikle değişikliğe tabi olabilir. Bu aynı zamanda karar vermenin bir parçasıdır ve işletmeleri oldukları boyuta getirmeye yardımcı olan şeydir.
Küçük işletmelerin orta ölçekli ve daha büyük şirketlere dönüşmesi için stratejik karar verme hayati önem taşır. Ancak diğer yandan, kabul etmek gereklidir ki ekonominin mevcut durumunda, özellikle küçük işletmelerin hayatta kalmak için her zamankinden daha fazla mücadele ettiği bir ortam söz konusudur. Bu mücadelede pek çok işletme başarısız olur ve genellikle bu işletmelerin önemli stratejik hatalar yaptıkları bilinir. Bu da stratejinin bir işletmenin faaliyet gösterdiği sektör içerisinde hayatta kalmasına nasıl ve neden fayda sağladığını düşünmeyi önemli bir kılan bir sonuçtur.
Bir ekibi, yönetim kurulunu veya şirketi başarıya götürmek, kritik kararlar vermeyi, sağlam tavsiyelerde bulunmayı ve başkalarının kararlarını değerlendirmeyi içerir. Bununla birlikte, hızla değişen iş ortamlarında, yöneticiler genellikle ciddi zaman kısıtlamaları altında ve yetersiz bilgi ile kararlar almak zorundadır. Bu durumlarda, yalnızca alışılmış problem çözme tekniklerine ve sezgilerine güvenirlerse, en iyi kararları verme yeteneklerini engelleyen bilinçsiz önyargılara kapılabilirler.
Etkili ve zamanında karar verme yeteneği, başarılı yöneticiler için önemli bir beceridir. Bu beceriye hâkim olmak, stratejik planlamanın yanı sıra günlük operasyonların tüm yönlerini etkiler. Liderlerin/yöneticilerin günlük olarak alması gereken onlarca stratejik kararların yanlış kararlar olması herkes için maliyetli olabilir. Bu nedenle karar verme mekanizmasını ve doğru seçimleri yapma stratejilerini anlamak çok önemlidir.
Genellikle girişimciler seçtikleri sektör için önemli bir fikre sahip olabilir ve bu alanda profesyonel olabilir, ancak bazen işi yönetmek veya doğru kararları almak, doğru adımları atmak konusunda tam manasıyla emin olamayabilir. Strateji etrafında ağırlıklı olarak entelektüel fikirlerin ve tartışmaların takipçisi olmalarına rağmen, deneyimlerime göre hareket ederek bazen ana noktayı kolayca gözden kaçırabilirler. Bu nedenle stratejik karar verme sürecinde işletme dışından bağımsız ve tarafsız bir destek önemli bir kaynak olabilir.
Koçluk, rasyonellik ve sezginin birlikte çalıştığı bir analiz, yorumlama ve yaratıcı yapılanma sürecidir. Bir girişimcinin veya yöneticinin kişisel hedeflerine ulaşma stratejilerinden, uzun vadeli kurumsal stratejilere ve sahipler için özel durumlara yönelik stratejilere (yeniden yapılanma, yönetim değişikliği ve kriz durumları vb.) ve kurumsal stratejilere kadar uzanır.
Koçluk yöneticilere, insanlardan en iyi katkıyı almanın ve insanların birbirlerinden en iyi şekilde yararlanmanın yollarını takdir etmelerinin bir yolu olarak yaklaşıldığında, örgütsel stratejinin geliştirilmesine ve uygulanmasına gerçekten önemli bir katkı sağlamaya başlar.
Bir dizi stratejik planlama oturumu sırasında yöneticiler, organizasyonlarını yeni bir başarı ve yetkinlik düzeyine taşımak için özel olarak hazırlanmış öncelikli stratejileri öğrenirler. Strateji koçluğunun odak noktası, süreçleri iyileştirecek ve büyümeyi teşvik edecek uygulanabilir bir eylem planı oluşturmaktır. İşletmenin gelirini, kârını ve değerini sürdürülebilir bir şekilde büyütmek için etkili stratejik yönetim üstlenmeye yardımcı olacak rehberlik ve çeşitli araçlar sağlar. Faaliyet gösterilen alanda başarılı olmak, rekabet avantajı sağlamak için stratejik kararların doğru alınması noktasında koçluk uygulamaları önemli bir destekleyici olabilir.