Marka Yönetimi ve Dijital Pazarlama

Marka Yönetimi

İşletmelerin sahip oldukları markalar, onların tanıtımı açısından son derece önemli olmakta ve böylelikle de işletmelerin tanıtımına katkı sağlamaktadır. Fakat marka yaratılması sadece markanın piyasaya sürülmesi ile sınırlı kalmamaktadır. Bunun ötesinde marka, ciddi bir yönetim süreci ile tutundurulmaya çalışılması gereken bir olgudur.

Zaman içerisinde yaşanan değişimler ile birlikte markanın da bir değişime ihtiyacı olduğunda bu konuyu göz ardı etmek, markanın başarısı açısından büyük bir tehdit oluşturabilecektir.

Bu vesile ile ortaya çıkmış olan marka yönetimi kavramı, işletmelerin sahip oldukları markaları son derece etkin bir şekilde geliştirerek piyasada sürekli olarak tutunmasına yardımcı olmaktadır. Marka yönetimi, marka farkındalığı ve marka imajının yaratılması gibi iki farklı süreci kapsayan bir uygulamayı ifade etmektedir (Somaklar 2006, s. 56).

Bir başka açıdan değerlendirildiğinde marka yönetimi, işletmelerin stratejik yönetim odaklı tüm planlama ve uygulamalarını uyumlu bir şekilde bünyesinde barındıran, bu nedenle işletmelerin pazarlama süreçleri içerisinde, markanın konumuna dair atıf yapan bir kavramı ifade etmektedir.

Marka yönetimi geniş içeriği olan çeşitli aşamalarla bir araya gelen bir yapıya sahiptir. Bu yapının içerisinde, bir markanın yaratılmasından piyasada tutundurulmasına kadar geçen süre zarfı içerisinde işletmeler, çevrelerinde olan tüm faktörleri göz önünde bulundurmak durumundadırlar.

Bu nedenle de marka yönetimi, zaman içerisinde, güçlü bir şekilde algılanması, irdelenmesi ve markayı yaratanlardan ziyade marka üzerine odaklanan ve markanın ürün ve hizmetlerini tüketenlerin beklentilerine uygun olarak şekillendirilmesi gerekmektedir.

Meydana getirilen ve piyasa ile bütünleştirilen markalar aslında yaşayan birer varlıktırlar. Dönemsel olarak değişmeleri gerektiği gibi onun üzerine asıl olarak odaklanacak ve ona bir not verecek düzeyde olanların beklentileri ile paralel şekilde ortaya çıkarılmaları gerekmektedir.

Marka yönetimi, rekabetin son derece yoğun olduğu bir dönemde tesadüfen değil, planlı, programlı ve belirli stratejilere göre şekillendirilen bir olgudur (Ak 2009, s. 24). Bu da marka yönetiminin içeriğinin geniş olduğuna dair bir kanıtı oluşturmaktadır. Genellikle işletmeler açısından bir markayı yaratmak son derece kolay olmakta ve bunun devamlılığının kendiliğinden geleceği düşünülmektedir.

Fakat markanın yaşayan bir varlık olduğu ve dönemsel değişimler yaşadığı düşünüldüğü süre zarfında marka yönetiminin beklendiği şekilde, sabit bir biçimde varlığını sürdürmesi beklenemez; bunun ötesinde markaya, dönemsel şartlar ve nihayetinde müşterilerin beklentilerine uygun bir biçimde yön verilmesi gerekmektedir.

Marka yönetimi süreci, müşterinin odak nokta olduğunun bilincine varıldığı bir süreçtir. Markaların yaşam eğrileri büyük ölçüde müşteriler ile başlamakta ve sonunda da onlarla bitmektedir. Bu nedenle de marka yönetiminde aslında yönetilen faktör marka değil, müşterilerin algıları, beklentileri ve istekleridir.

Her ne kadar istenilen şekilde bir yönlendirme söz konusu olmasa bile işletmeler bu konu üzerinde odaklanarak, marka yönetimi süreci aracılığı ile müşterilerinin kendi markaları üzerine odaklanmasını sağlamaya çabalamaktadırlar. Bu nedenle marka yönetimi, mutlak olarak pazarlama karması elemanlarını içeren bir yapıya sahiptir (Çifci ve Cop 2007, s. 71).

İlk olarak 1930’lu yıllarda ortaya çıkan marka yönetimi kavramı, rekabetin ve tüketim gerçekleştiren müşterilerin sayısının artmasıyla birlikte işletmelerin gündeminde önemli bir yer edinmiştir. Zaman içerisinde rekabette hayatta kalmak ve markası en çok bilinenlerden biri olmak isteyen işletmeler logosundan içeriğine; mesajından sahip olduğu ürün ve hizmetlere kadar markalarını geliştirme ve dönüştürme çabası içerisinde olmuşlardır.

Bu çabanın son derece yoğun olduğu düşünüldüğü süre zarfında, marka yönetimi, yoğun Pazar rekabetinde hayatta kalmak ve ilerleyen süre zarfında üstünlüğü elde etmek adına, buna da süreklilik kazandırmak adına benimsenen strateji ve politikaların bütünü olarak görülmüştür (Bayraktaroğlu ve Gürsoy 2014, s. 193).

İşletmeler açısından marka yönetiminin profesyonel bir şekilde yönetimi de marka yönetiminin tanımı içerisinde dâhil edilebilecektir. Markanın oluşturulması ve müşteriler nazarında tutundurulması, süreci iyi algılayan ve özellikle de teknolojinin getirilerine odaklı olarak hareket edebilecek çevrelerin varlığıyla söz konusu olmaktadır.

Bunun işletmelere sağlayacağı en büyük yarar, markayı sadece belirli satış mecralarında değil, satış yapılabilecek alternatif mecralarda da markanın tutundurulmasının ve tanıtımının sağlanmasıdır.

Dijital Pazarlama-Marka İlişkisi

Bir markanın tanıtımı açısından geçmiş yıllarda fiziksel olarak satış sahasına inmek ve bu vesile ile de müşterilere ulaşmak, sürecin belki de en önemli faaliyetlerinin başında gelmiştir. Fakat teknoloji geliştikçe ve işletmelere farklı imkânlar sundukça, işletmelerin bu imkânlardan faydalanma kapasiteleri de gittikçe artmıştır.

Özellikle işletmelerin neredeyse tüm işlerini dijital dünyaya aktarmaları ile birlikte artık üretim ve pazarlamanın yegâne adresi dijital dünya olmuştur.

İnternetin desteği ile birlikte ortaya çıkan bu yeni pazarlama sürecinde, bir markanın tanıtımı açısından sadece markaya ait olan bir internet sitesinin varlığı yeterli olarak görülmeyebilmektedir. İşletmeler, dijital ortamda, müşteriler arasında bir iletişime sebebiyet verebilecek şekilde internet üzerindeki düşünce platformları, tartışma ortamları, karşıt görüşler odaklı internet siteleri, haber grupları, sosyal ağlar, e-posta gönderme, çeşitli bloglar, mobil bloglar ve videobloglar gibi önde gelen internet mecralarında markalarını ön plana çıkartacak atılımlar gerçekleştirmeye çalışmaktadırlar (Dapiapis 2015, s. 163).

Mevcut, modern dönemin teknolojik şartları ve internetin kullanım sıklığı göz önünde bulundurulduğu süre zarfında, geçmişin sürekli olarak gezici ve insanların iletişim açısından erişemeyeceği ya da dokunamayacağı noktada bulunan marka tanıtım faaliyetleri işlevselliğini fazlasıyla yitirmiştir.

Bu nedenle de işletmelerin üzerinde en çok odaklandıkları konu, bu tanıtım hamlelerinden ziyade, sanal ortamlarda, dokunamasalar bile çeşitli iletişim ve görseller yolu ile markalarla bütünleşmeleri ve buna istinaden de kendilerini belirli bir markanın ürün ve hizmetleri ile bütünleştirmeleridir (İşlek 2012, s. 12).

Özellikle büyük ölçekli ve uluslararası satışlar gerçekleştiren işletmeler açısından bakıldığı süre zarfında bu tip işletmeler internet ortamlarında markalarının tanıtımı açısından bir iletişim ağı kurmak başta olmak üzere birçok farklı yöntemi denemektedirler. Bu mecrada oluşturulabilecek bir iletişim, tartışma, tanıtım ve soru-cevap şeklindeki görüşme ortamları markanın isminin çok daha sık zikredilmesi, buna istinaden de markanın isminin parlatılması söz konusu olmaktadır (Argan ve Argan 2006, s. 234).

Dijital Pazarlamada Marka Yönetimi Stratejisi

Sıradan bir pazarlama sürecindeki marka yönetimi gibi dijital pazarlamada yer alan marka yönetimi stratejisi de kendi içerisinde belirli şekillerde ortaya çıkmaktadır. Buna göre dijital pazarlama açısından da markanın bir yönetim stratejisi söz konusu olmakta ve bu strateji dijital dünyanın sunduğu avantajlara göre farklılık göstererek işletmelerin her seferinde, sürecin farklı taraflarına odaklanmalarına neden olmaktadır. Dijital dünya, özellikle internet temelinde, bilhassa üreticilere birçok farklı fırsat sunmaktadır.

Genel olarak işletmeler açısından marka yönetimi stratejilerini dört farklı şekilde değerlendirmek mümkündür:

• Markanın internet sitesi üzerinden tanıtım: Markaların kendileri için hazırlanmış olan internet siteleri, müşterileri sürecin içerisine davet etmek adına ilk adım olarak görülmekte ve markaya bağlı olan ürün ve hizmetler bu sayede tanıtılmaya çalışılmaktadır. Fakat tek boyutlu bir internet sitesinin gelecek getirisi kalıcı olmamaktadır (Erkul 2013, s. 44).
• Farklı mecralarda reklamlar: Önemli bütçeler ile olduğu kadar son yıllarda kısıtlı bütçelerle de son derece etkin reklam çalışmaları yürütülmesi mümkün olmaktadır. Bu reklamlar, marka ile ilintili olan internet sitelerinde kullanılmakta ve böylelikle de internet kullanımında sıklığı bulunan internet siteleri üzerinden işletmenin markasına ve ürün ile hizmetlerine belirli oranda bir kitle çekilmeye çalışılmaktadır. Yine de bu reklamların ilerleyen süre zarfında kısıtlı bir mecrada kalması muhtemeldir (Erkul 2013, s. 47).
• Sürekli iletişim yöntemi: Sadece internet üzerinden değil, dijital olan her alanda tüketicilere ulaşabilmek adına fırsat sunan araçlar sayesinde müşterilere marka ile ilgili bilinçaltına bilgi desteği sağlayacak mesajların iletilmesi mümkündür. Markayı hem isim hem de şekil olarak, süreklilik arz edecek şekilde müşterilerin zihninde konuşlandırmak adına kısa mesaj, e-posta, pop-up mesajlar ve görsel bilgilendirme gibi yöntemler kullanılabilmektedir. Sürekliliği olması sebebi ile de yeterli düzeyde olumlu sonuçlar yaratması mümkündür (Erkul 2013, s. 49).
• Sosyal ağların kullanımı: Son yıllarda ivmesi en fazla artan yöntem olarak sosyal ağlar, sürekli olarak bir marka üzerine konuşulması ve bu marka üzerinden müşterilerin bir araya gelmesi ile birlikte daha güçlü bir marka imajının yerleştirilmesi mümkündür. İşletmeler son yıllarda sosyal ağlar üzerindeki tanıtım faaliyetlerini hem harcadıkları zaman hem de bütçe açısından arttırmışlardır (Erkul 2013, s. 50).

Dijital Pazarlamada Bir Marka Yönetimi Aracı Olarak Sosyal Medya

Çeşitli marka tanıtım stratejileri ve bu stratejileri uygulayan taraflar olmasına karşın her işletme için belki de en önemlisi son derece hızlı sonuçlar almak ve bu sayede de müşterilerden gelen olumlu reaksiyonlar karşısında mümkün olduğunca yüksek ölçekli satış rakamları elde edebilmektir.

Tanıtım stratejilerinin sayısı fazla ve içeriği çeşitli olmasına karşın, sosyal medya kullanımı her açıdan, en fazla tercih edilen marka tanıtım yöntemlerinin başında gelmektedir. Giderek büyüyen kullanıcı sayısı ve bu mecra aracılığı ile basit ölçekli bir tanıtım hamlesi ile bile bir markayı çok geniş kitlelere yayabilme imkânının bulunması sosyal medyayı işletmeler açısından son derece çekici hale getirmektedir.

Temel olarak bakıldığında sosyal medya insanları bir araya getiren, onların birbirleri ile iletişim kurmalarını sağlayan ve bu sayede de sanal olmasına karşın bir topluluk yaratan mecradır. Fakat günün şartları göz önünde bulundurulduğu süre zarfında bir sosyal medya kanalı, içerisinde barındırdığı yüz milyonlarca kullanıcısı ile birlikte aslında bir pazara da benzemektedir.

Beşerî ilişkilerin sürdürüldüğü bu mecrada, ağın içerisine dâhil olan herkes potansiyel bir müşteri haline gelmekte ve buluşma noktası olarak tercih edilen, söz konusu sosyal medya kanalı da bir satış mecrası olmaktadır (Akar 2010, s. 115-116).

Genel görünümde sosyal medya dijital pazarlama açısından son derece kritik bir konumda olmakla birlikte aslında sosyal medyayı kritik öneme sahip hale getiren onun yararlanmış olduğu bazı yöntemlerdir. Bu yöntemler farklı şekilde yararlanılabilecek türden olsalar da içerik yönetimi bu süreçte işletmelerin belki de en fazla tercih ettikleri yöntemlerin başında gelmektedir.

İçerik yönetiminde hem sosyal medya kuruluşları hem de üretici işletmeler yayın, haber, medya paylaşımı ve satış içeriklerini, marka ve markaya bağlı ürün ve hizmetler dâhilinde, dikkat çekici olarak şekillendirmeye çalışmaktadırlar (Özgen ve Doymuş 2013, s. 97-98).

Dijital pazarlama sürecinde, marka yönetimi açısından sosyal medyanın kullanımı süre zarfında içerik yönetiminin sağladığı faydaları şu şekilde sıralamak mümkündür (Özgen ve Doymuş 2013, s. 98):

• Müşterilerin marka üzerinden dikkatlerini çekmek,
• Markaya ve onun niteliklerine dair müşterileri belirli ölçüde eğitmek,
• Müşterilerin markaya ve onun ürün ile hizmetlerine karşı olan direnişini kırmak,
• Markanın sahip olduğu hikâyeyi kullanıcı ve müşteriler ile paylaşmak,
• Markanın hikâyesinin, sosyal medya aracılığı ile kulaktan kulağa yayılmasını sağlamak,
• Markanın hikâyesi, nitelikleri ve kendisine bağlı ürün ile hizmetleri üzerinden markaya dair bir hayran kitlesi yaratmak,
• Oluşan hayranlık ve beğeni ile birlikte, sosyal medyanın aktif olarak kullanıldığı süre zarfında anlık satın alma işlemlerinin gerçekleşmesine destek sağlamak.

Görüldüğü üzere içerik yönetimi sadece sosyal medyanın sık bir şekilde kullanımını sağlanırken, işletmelerin markaları üzerinde oluşturmuş oldukları imajı yaymak adına bu içerikten faydalanmaları söz konusudur.

Mesajlaşma, yazı ve görsel medya paylaşımı ve bununla birlikte görüntülü görüşme ortamlarında, iletişim aktivitelerinin yanı sıra pazarlama odaklı unsurların da bulunması markaların tanıtımı, bu mecrada elde edilen bilgiler üzerinden yönetimi ve ilerleyen süre zarfında pazarda tutundurulması adına önem arz etmektedir.

Dijital pazarlama konusunda dünya genelinde farklı ölçekli ve farklı başarı öykülerini içerisinde barındıran birçok uygulama söz konusudur. Kimi uygulamalarda, kısa zamanda, sıradan bir dijital çalışma ile birlikte büyük bir başarıya imza atılırken kimilerinde büyük ölçekli yatırımlar söz konusu olmuş ve aracı taraflar ile bir ticari iletişimin içerisine girilerek süreç ilerletilmeye çalışılmıştır.

Temel olarak, dünya genelinde, dijital pazarlama konusunda bir markanın tanıtımı ve yönetimi konusunda ciddi ölçekli potansiyele sahip olan alan Facebook’tur.

Mevcut süreçte dünyanın en büyük sosyal medya yapılarından biri olan Facebook milyarlarca kullanıcısı olan bir yapı olarak işletmelerin markalarını tanıtabilmeleri açısından son derece uygun bir zemin yaratmaktadır. Bir markanın, müşterilerin beğenilerine göre nasıl konuşlandırılacağı, onlardan gelen reaksiyonların ne düzeyde olduğu, bir adım sonrasında ne yapılması gerektiği ve nihayetinde de müşteriler ile markanın ne şekilde bir araya getirilebileceğine dair fikirlerin hemen hepsi Facebook’un sunmuş olduğu geniş imkânlar sayesinde kolaylıkla gerçekleştirilebilmektedir.

Kullanıcıların beğenileri, birbirlerine göndermiş oldukları mesajlar ve kimi zaman katıldıkları anketler, markaya dair yaklaşımlarını pekiştirmektedir (Özgen ve Doymuş 2013, s. 97).

Kullanım sıklığı, işlem yoğunluğu ve milyarların üzerinde sağladığı gösterim ile dünyanın en büyük videoblog ve genel video yayını sitesi olan YouTube, dijital pazarlamanın son yıllarda üzerine belki de en çok düştüğü alanların başında gelmektedir.

Kullanıcıların kendi videolarını yayınlamanın ötesinde başka videoları siteye aktarmak ya da çoğunlukla sitede var olan videoları seyretmek adına tercihte bulunan kullanıcıların fazla sayısının olması siteyi bir hedef haline getirmektedir. İzlenen videolar içerisinde, sitenin muhtelif yerlerinde ve yayınların arasında yer alan reklamlar ve bu reklamlar üzerinden erişilebilen internet sitelerinin varlığı, bir marka yönetimi süreci için işletmelerin özellikle sayısal veriler elde etmelerine imkân sağlamaktadır.

Özellikle de çeşitli markaların kendilerine ait olan YouTube dâhilindeki kanalları kendilerini tanıtarak, izlenme sayısı ve kullanıcı yorumları üzerinden belirli izlenimler elde edilmesine imkân sağlamaktadır (İşlek 2012, s. 40).

Yine rakamları milyarlar ile ölçümlenen bir başka dijital pazarlama platformu olarak kullanılan mecra Twitter’dır. Bir mikroblog, yani kullanıcıların kısıtlı bilgi ve yazı girişi yapmaları söz konusu olan sosyal medya sitesi olarak günlük üç milyarlık bir mesaj yazımı söz konusu olan Twitter’da kullanıcıların paylaşımlarından favorilerine; tepki koydukları konulardan takip ettikleri taraflara kadar elde edilebilen her nitelikli bilgi markaların müşteriler nezdinde tutundurulmasını sağlamaktadır.

Düzenlenen yarışmalar, sağlanan indirimler ve söz konusu mecrada döndürülen video ya da görsel mesajlar ile birlikte gün içerisinde neredeyse milyarlara yakın insanların bir marka üzerinde odaklanması sağlanmaktadır (Kara 2012, s. 106).

Marka Yönetimi Sürecinde Dijital Pazarlamanın Rolü

İşletmeler markalarını çok farklı alanlarda konuşlandırarak pazarlama şansına sahiptirler. Fakat marka tanıtımı ve buna paralel olarak ürün ve hizmet satışı gerçekleştirebilmek adına kısa zamanda daha fazlasını elde etmek arzusu işletmelerin hemen hepsi için temel hedef haline gelmektedir.

Bu nedenle marka yönetimi süreci başlangıcından sonucuna dek geçen süre zarfında en kısa zamanda, en nitelikli bilgi ile en fazla yararı getirecek olan yöntemleri araştırmaktadır. Kuşkusuz dijital pazarlama da erişim açısından geniş kitlelere ulaşım imkânı sunması vesilesi ile en nitelikli olarak tercih edilen yöntemdir.

Bu noktada dijital pazarlamanın rolüne bakıldığında sıralanan unsurlar dijital pazarlamanın marka yönetimi açısından önemini ortaya koymaktadır (Semirli 2012, s. 76):

• Hızlı bir şekilde pazara dâhil olunmasını sağlaması,
• Markanın tüketiciler nezdinde ne tür etki yarattığının anlaşılmasına yardımcı olması,
• Marka odaklı olarak yürütülen süreçlerde, sayısal veriler ile elde edilen bilgilerin desteklenmesi, buna istinaden daha detaylı değerlendirmenin yapılabilmesi,
• Daha az maliyetle, tek bir tanıtım hamlesi ile bir markanın, geniş bir mecrada isminin duyulmasına imkân tanıması,
• Markanın eriştiği kitle ile birlikte elde edilen satış rakamlarını karşılaştırmak gibi birçok fonksiyon ile net sonuçlara ulaşılmasını sağlaması,
• Müşteri ile olan ilişkiler ve markanın yarattığı yansımalara dair rakamsal veriler ortaya çıktıktan sonra gelecek odaklı bir yol haritası belirlemesi,
• Müşteriler nazarında, markanın bir hamle sonrasında neler yapacağı konusunda merak uyandırmak ve markayı takip ettirmek.

Tüm bu süreçlerde dijital pazarlama, sayısal veri elde etme ve işleme fonksiyonları dâhilinde öncelikli olarak müşterilerin reaksiyonlarını ölçümleme konusunda etkilidir olmaktadır. Bu konuda yeterli düzeyde veri elde edilmesinin ardından da dijital pazarlama, bu sürecin işletmeler nazarında ne şekilde karşı hale getirilebileceği konusunda fikir yürütülmesine yardımcı olmaktadır.

Fakat bu süreçte belki de dijital pazarlamanın en kritik fonksiyonu müşterileri marka üzerinde odaklanmaya yöneltmesidir. Bu sayede markanın kabulü ve ona dair ürün ve hizmetlerin tüketimi konusunda olumlu yönde bir farkındalık oluşmaktadır.

KAYNAKÇA

Ak, T., (2009). Marka Yönetimi Ve Tüketici Karar Sürecine Etkileri. Yüksek Lisans Tezi. Karaman: Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Akar, E., 2010. Sanal Toplulukların Bir Türü Olarak Sosyalağ Siteleri – Bir Pazarlama İletişimi Kanalı Olarak İşleyişi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (1), ss. 107-122.

Argan, M. ve Argan, M. T., 2006. Viral Pazarlama veya İnternet Üzerinde Ağızdan Ağıza Reklam: Kuramsal Bir Çerçeve. Sosyal Bilimler Dergisi, (2), ss. 231-250.

Bayraktaroğlu, H. ve Gürsoy, S., 2014. Marka Yönetiminde İnovasyonun Önemi Üzerine Bir Çalışma: Motorola Örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19 (4), ss.191-200.

Çifci, S. ve Cop, R., 2007. Marka ve Marka Yönetimi Kavramları: Üniversite Öğrencilerinin Kot Pantolon Marka Tercihlerine Yönelik Bir Araştırma. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 44 (512), ss. 69-88.

Dapiapis, N. T., 2015. Pazarlama İletişimi Açısından İnternet Ortamında Kullanılan Ağızdan Ağıza Pazarlama Tekniklerinin Marka Tercihine Etkisi. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (1), ss. 157-182.

Erkul, S., 2013. Dijital Pazarlamada Fırsatlar: İşletmeler İçin Rehber İzmir: Döngü Yayınları.

İşlek, M. S., (2012). Sosyal Medyanın Tüketici Davranışlarına Etkileri: Türkiye’deki Sosyal Medya Kullanıcıları Üzerine Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi. Karaman: Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Kara, T., 2012. Sosyal Medya Üzerinde Yeni Nesil Pazarlama Ve Türkiye Bilgi & İletişim Hizmetleri Endüstrisinde Sosyal Ağların Kullanımına Yönelik Bir Araştırma. Yeditepe Üniversitesi Global Media Journal, (4), ss. 102-117.

Özgen, E. ve Doymuş, H., 2013. Sosyal Medya Pazarlamasında Farklılaştırıcı Bir Unsur Olarak İçerik Yönetimi Konusuna İletişimsel Bir Yaklaşım. AJIT‐e: Online Academic Journal of Information Technology, 4 (11), pp. 91-103.

Somaklar, F. Ö., (2006). İşletmelerde Marka Yönetimi Süreci Ve Bir Uygulama. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.