Koçluk nitelikleri

Son yıllarda bireysel ve kurumsal anlamda son derece büyük bir önem atfedilen koçluk faaliyetleri, bireylerin ve grupların gelişimi açısından mental anlamda büyük bir önem taşımaktadır. Buna göre koçluk desteği alma kararı veren taraflar, kendilerini geri planda tutan ve sorun olarak gördükleri, hayatlarına dair unsurlardan kurtulmak ve kendilerini daha başarılı bir hayat akışının içerisine yönlendirmek adına, dışarıdan bir desteği almayı kabul ederek koçların yönlendirmelerine kulak vermektedirler.

Psikolojik anlamda gelişim ve değişim açısından büyük bir etkisi olduğu düşünülebilecek olan koçluk faaliyetleri giderek daha fazla önem verilen bir ihtiyaç halini almaktadır.

Yine de sanılanın aksine koçluk, sürekli olarak faydalanılabilecek bir uygulama olmamakta, belirli bir süre zarfında, bireylerin ya da grupların mental ihtiyaçlarına göre dizayn edilen, koçların tespitlerine de dayanan bir yönlendirme mekanizmasıdır.

Bu noktada süreç, koçun sahip olduğu niteliklerin uygunluğu ve koçluk desteği sağlanan tarafla olan uyumuyla birlikte doğru bir şekilde işlemektedir. Koçun yöneten bir taraf olmaktan ziyade yönlendiren taraf olması, karşı tarafın koça olan yakınlığının ve onun sağlamış olduğu desteğin anlamını kavramasının kilit rolüne sahiptir.

Bu nedenle de koçlar açısından sahip olunacak olan tüm pozitif yönlü ve uzlaşmacı türden niteliklerin koçluk sürecini nitelikli, etkili ve koçluk desteği sağlanan tarafın geleceği açısından daha faydalı olacağını düşünmek mümkündür.

Bu nedenle de koçların sahip oldukları nitelikler sadece koçluk sürecinin değil koçluk uygulamasının kimliğinin de önem kazanması adına son derece kritik bir noktadadır. Bu nedenle de koçlar, karşılarında bulunan birey ya da gruba karşı psikolojik anlamda bir sorumluluk sahibi de olmaktadırlar. Söz konusu sorumluluk, koçun niteliklerinin gelişmiş ve üzerinde hassasiyetle odaklanılmış olmasını zorunlu kılmaktadır.

Koçluk, genel olarak bireysel ve toplu anlamda bir değişim ve dönüşüm süreci olarak nitelendirilebilecektir. Koçların bu süre zarfı içerisindeki en önemli rolleri, söz konusu değişim ve dönüşümün hızını arttırırken, aynı zamanda, kalıcı bir değişim ve dönüşüme odaklanılmasıdır.

Koçun rolü, değişim ve dönüşümün her alanında etkili olmakla birlikte süreç, koçun kendisinden karşısındaki bireye, bireyden de topluma doğru gelişmektedir. Koçun belirlediği yol haritası ve bu yoldaki çeşitli denemeler, bir bireyin ya da bir grubun değişim yolculuğu içerisindeki farklılaşmasının pozitif bir şekilde yaşanmasına imkân sağlamaktadır. Böylelikle de koçluk, koçun geliştirme odaklı belirlediği yol haritası ekseninde, özelden genele doğru işleyen bir değişim ve dönüşüm sürecini ifade etmektedir.

Koçluğun Fonksiyonları

Koçluk, genelde değerlendirildiği üzere, bireyin hayatının tüm zamanlarında onunla birlikte olunmasını ve tüm tutumlarının yönetilmesini belirtmemekte, bunun aksine, belirli bir zaman dilimi içerisinde bireye gereken yol haritasının ve yönlendirmelerin bireye sunularak, ilerleyen zaman dilimi içerisinde kendisinden sorumluluk üstlenmesine yönelik bir beklentinin söz konusu olmasıdır.

Bu şekli ile koçluk, gerekli görülen dönemlerde yürürlüğe giren, yanlışları ortadan kaldırmaktan ziyade doğrunun ne anlama geldiğini açıklayarak doğru ve iyinin, başarıya ulaşmak adına aracın ne olduğunun bireye iletilmesi olarak görülebilecektir. Bu şekilde bireye dair beklenti, kendisinin mevcut, sahip olduğu potansiyeli geliştirmesi ve başarı temelinde faaliyetlerini yürütmesidir. Bu şekilde koçluğun, belirli alanlar ve belirli dönemler dahilinde önem kazanabileceği düşünülebilecektir.

Buna istinaden koçluğun sahip olduğu fonksiyonların doğru biçimde algılanması ve buna paralel olarak koçluk desteği dahilindeki bireye neler kazandırabileceğinin detaylandırılması önem kazanmaktadır. Bunları şu şekilde sıralamak mümkündür.

• Bireyin kim olduğu hususunda ciddi bir odaklanma gerçekleştirilmesi ve bireyin tanınması gerekmektedir,
• Belirli görevler baz alınarak söz konusu görevlerin ön plana çıkarılması gerekmekte ve bu görevlerin getirisine göre bir yol haritası belirlenmesi gerekmektedir,
• Belirli bir zaman dilimi dahilinde etkisinin ne olduğunun incelenmesi ve bu vesile ile de yalnızca gerek duyulan zamanlarda desteğin sunulması gerekmektedir,
• Bireysel açıdan performansa dayalı olması ve bunun da fiziksel ve zihinsel açısından gerçekleşmesine önem verilmesi gerekmektedir,
• Bireyin, kendisinin farkında olmasının sağlanmasına özen gösterilmesi gerekmektedir,
• Bireylerin sorumluluk duygusunun geliştirilerek bu doğrultuda olayları ve süreçleri ele almasının sağlanması gerekmektedir,
• Birbirine benzer özelliklere sahip bireylere birbirine benzer çözümler sunulmasına yerine, birebir olarak kurgulanan ilişkiler ile birlikte tüm bireyler için farklı çözümlerin ve yol haritalarının sunulması gerekmektedir.

Görüldüğü üzere koçluk adına temel fonksiyon, bireyi bir sonraki süreç için nitelikli bir şekilde hazırlamaktır. Her ne kadar koçluk için sürekliliği olan bir uygulama olduğu düşüncesi yerleşmiş olsa da koçluk için temel fonksiyon, bir insana ihtiyacı olan mental desteği sağlayarak onu bir sonraki aşama için ne şekilde yol alması gerektiği konusunda yönlendirmektir.

Bu sayede koçluk, bireyi gerçek anlamda kendi hayatının şartlarına hazırlamış olmakta, bu vesile ile de süreci bireyin lehine sonlandırmaktadır. Geri kalan zaman zarfında da sorumluluğu üstlenecek olan bireyin kendisi olmakta, ancak bu konudaki temeli de koçunun desteğinden elde etmektedir.

Koçluk Nitelikleri

Koçluk, uygulama açısından bireylere sağlamış olduğu faydalarla birlikte koçluk faaliyetini yerine getirecek olan bireyin kabiliyet ve kapasitesi süreç içerisinde büyük bir öneme sahiptir. Bu nedenle de koçluk görevini yerine getirecek olan birey süreç için gereken niteliklere sahip olmak ve özellikle de insani ilişkiler bazında yeterli düzeyde bir iletişim kabiliyetine sahip olmak durumundadır.

Koçun, yönlendirici ve geliştirici bir rolünün olduğu düşünülecek olursa koçluk, söz konusu koçun sahip olduğu kişisel meziyetlerinin etkisi ile birey üzerinde yeterli düzeyde olumlu etki yaratabilecek ve gelecek adına bireyin olumlu bir şekilde şartlandırılmasını sağlayabilecektir.

Bu açıdan bakıldığında, bir koçun sahip olması beklenen ve gereken nitelikleri aşağıdaki unsurlar dahilinde sıralamak mümkündür:

• Gerçekleştirilen görevin, karşıdaki birey ya da gruba odaklı olarak ne şekilde sorumluluklarının bulunduğunu bilmek,
• Ahlaki anlamda gelişmiş bir yapıya sahip olmak,
• Karşıdaki birey ya da grubun başarısını ve çıkarlarını her şeyin önünde değerlendirmek ve buna göre hareket etmek,
• Karşıdaki birey ya da grupla sürekli olarak iletişim içerisinde olmak ve karşılıklı iletişimin sürekliliği adına bir teşvikte bulunmak,
• Aktif bir dinleyici olmak ve karşı tarafın ne hissettiği konusunda yeterli ölçüde bilgi edinmeye çalışmak,
• Dolaylı olarak, koçluk desteği sağlanan tarafın hamleleri ve başına geleceklerin sorumluluğunu taşımak,
• Koçluk sürecinde açık ve net olarak var olan gerçekleri ve gerçekleşmesi muhtemel durumları bireye uygun bir ille açıklamak,
• Koçluk sürecinde karşılıklı saygı ve güven duygusu oluşturmaya çalışmak,
• Bireyin ya da grubun performansını doğrudan ve dolaylı olarak etkileyen tüm faktörleri yakından takip etmek,
• Detaycı olarak hareket etmek ve tüm detayların sunmuş olduğu unsurları göz önünde bulundurmak,
• Eğitici bir kimliğe sahip olarak bireyi ya da grubu mümkün olduğunca detaylı olarak bilgilendirmeye çalışmak ve geleceğe hazırlamak.

Görünüş itibari ile bakıldığında koçluk, nitelikleri bazında bir koça, mümkün olduğunca sürecin içerisinde iyi bir lider olmayı salık vermektedir. Bu vesile ile de koçluğun, öncelikli olarak bir birey ya da grup için yönlendirici kimliğinin iyi bir liderlikten geçtiği anlaşılmaktadır.

Modern çalışma hayatının ve çeşitli grup çalışması gerçekleştirilen faaliyet alanlarında açık, paylaşımcı, destekleyici, yönlendirici vb. kimliğe sahip liderlerin bulunması kadar koçluk sürecinde aynı niteliklere sahip liderlerin bulunması da son derece önemlidir. Bu vesile ile koçun aynı zamanda süreç lideri olduğunu yukarıda sırlanan niteliklere istinaden söylemek mümkündür.

• Açık iletişim: Bir koç için önem arz eden temel konu, karşısındaki ile olan iletişiminin açıklığı ve anlaşılabilir olmasıdır. Bu şekilde öncelikle koç karşı tarafın anlayabildiği gibi kendisini de karşı taraf ifade edebilmektedir.
• Ekip yaklaşımı: Koçluk, sadece koçun liderliğinin benimsenerek o ne derse onun uygulanabileceği bir faaliyet süreci olmamaktadır; bunun aksine koçluk toplu olarak yürütülebilecek bir süreci ifade etmektedir.
• İnsan değer verme: Koçluk, sadece disiplinli bir şekilde bir tarafın şartlarının, yaklaşımlarının ve faaliyetlerinin iyileştirilmesini değil, insani anlamda, ruhsal olarak bir tarafın daha iyi bir seviyeye eriştirilmesini sağlamaktadır.
• Belirsizlikleri kabullenme: Koçluk sürecinde en ciddi ölçekli konulardan biri de süreç içerisinde, koçluk desteği sağlanan tarafın belirsizlikler içerisinde olması, bunlar için koçtan yardım istemesi ve bu durum herhangi bir konu olmasının mümkün hale gelmesidir. Bu şekilde koçlar, tüm belirsizlik ve karşı fikirlere hazır bir şekilde süreci şekillendirmek durumundadırlar.
• Bireysel gelişime hız kazandırma: Koçlar için nitelik açısından en önemli unsur, mutlak olarak bireyin kişisel gelişimi konusunda adımlar atılması ve sürecin tamamıyla koçluk desteği sağlanan taraf üzerinde yoğunlaştırılmasıdır.

Park vd.’nin yaklaşımına bakıldığında göze çarpan en önemli nokta, araştırmacıların koçluğu, sadece koçun yönlendirmeleri ve hakimiyetinde geçen bir süreç olarak görmemeleri, bunun aksine, koçun, karşı tarafın beklentilerine, düşüncelerine ve yaklaşımlarına açık bir duruş sergilemesidir.

Bu şekilde Park vd. sadece koçun destek sağladığı taraftan gelen ilk bildirim ve göze çarpan ilk noktalara göre hareket etmediği, bunun ötesinde, koçun karşısındaki birey ile sürekli iletişim halinde olarak konuya değinmeye çalıştığı görülmektedir.

Genel olarak bakıldığında koçluk açısından en fazla ön plana çıkarılması gereken nitelik destekleyici olmaktır. Koçluk sürecinin temelini oluşturan destekleyici tutum ve davranışlar, koçlar açısından karşılarındaki bireyi ya da grubu tanımaları, anlamaları ve durumlarına göre bir reaksiyon belirlemeleri açısından son derece hassastır.

Bu nedenle de koçlukta destek, sert ve güçlü bir şekilde motive etmeye yönelik değil, bireyin ya da grubun pozitif bir şekilde şartlandırılmasına yönelik olarak bir yol haritasının belirlenmesi ile ilintilidir. Bu şekilde koçlar, destek olarak, bir sonraki süreçte koçluk desteği sağlanan tarafların kendi başlarına, kendilerine güvenecek şekilde hayatlarının akışına yön verebilmelerini sağlamaktadır.

Öte yandan koçluk nitelikleri açısından, destekleyici olmanın ardından yetkilendirme uygulaması gelmektedir. Yetkilendirme, bir koç için destek sağladığı taraf için kendi başına hareket edebilmek ve sorumluluk alabilmek adına bir yönlendiricilik olmaktadır.

Bu sayede koçlar, karşılarındaki birey ya da grupları cesaretlendirmek adına bir çaba sarf etmek ve bu şekilde de koçluk desteği sona erdikten sonra tarafların kendi başlarına süreçleri yürütme kabiliyeti kazandırmaya çalışmaktadırlar. Bu yetkilendirme, koçlar açısından bireyleri ya da grupları cesaretlendirerek daha iyisini kendi başlarına yapabilmeleri adına, kendilerine güven kazanmaları açısından ciddi ölçekli bir önem arz etmektedir.

Koçlar, yetkilendirmeyi, sürecin kendileri dışında ilerlemesine verdikleri önem dahilinde kullanmakta, böylelikle de kendilerinin misyonu sona erdiğinde sürecin doğru şekilde ve kendiliğinde işlemesine odaklandıkları görülmektedir.

Gereken Niteliklere Ulaşılması Sonrası Oluşan Koçluk Süreci

Koçların yukarıda değinilen niteliklere ulaşmaları sonrasında izleyecekleri koçluk yol haritası aşağıdaki gibi sıralanmaktadır:

• Sözleşme: Koç ile koçluk yapacağı kişi arasında, geçici bir sürece dayanan yazılı ya da sözlü anlaşma,
• Başlangıç noktası: Koçluk desteği alacak taraf için hangi noktadan başlanacağının tespit edilmesi,
• Gözlem ve değerlendirme: Koçluk desteği sağlanacak taraf üzerinde bir gözlem ve değerlendirme gerçekleştirilmesi,
• Koçluk: Aktif olarak, koçluk desteği sağlanan tarafa yönlendirmede bulunulması,
• Direnç: Bireysel gelişim konusunda, koçluk desteği sağlanan tarafın yaşamış olduğu sorunlu sürecin ortadan kaldırılması ve ortaya çıkan zorlukların aşılması adına koçun göstereceği direnç,
• İzleme, raporlama ve değerlendirme: Koçluk sürecinin her aşamasında, koçluk desteği sağlanan tarafın durumunun değerlendirilmesi.

Koçluk, her ne kadar toplum tarafından koçların, destek sağladıkları birey ya da gruplara bu desteği sürekli olarak sunmalarını ifade eden bir faaliyet olarak görülse de aslında durum sanılanın aksine bu denli uzun süreli olmamaktadır. Aksine, koçluk belirli bir süre zarfında kendisini göstermekte ve zamanın geldiğine koç tarafından karar verildiğinde kendi hayatını yönetme yetkisi bireyin ya da grubun üyelerinin kendisine/kendilerine bırakılmaktadır.

Bu nedenle de koçluğun belirli bir süre zarfı için baskında, ancak belirli bir süre zarfı itibari ile etkisiz bir süreç olduğunu söylemek mümkündür. Yine de süreçte önemli olan, koçun sorumluluk üstlendiği süre zarfında bireyi ya da grubu, bir sonraki süre zarfı için nitelikli ve sağlam bir şekilde bilgilendirmesi ve yönlendirmesidir.

Bu durumun ortaya çıkışı açısından önemli olan konu ise koçun sahip olduğu genel niteliklerdir ki genel olarak çalışmanın içerisine bakıldığında, koçluk sistemi açısından ve koçun rolü değerlendirildiğinde ön plana çıkan iki unsurdan bahsetmek mümkündür. Bunların ilki koçun iletişim kurma becerisidir. İçerisinde anlama, empati, dinleme vb. unsurları barındıran iletişim ile koçlar, karşılarındakinin neye ihtiyacı olduğunu, buna istinaden de onu nasıl yönlendirmeleri gerektiğini tespit etmektedirler.

Aynı zamanda koçlar, sadece kendilerinin yönlendirmede bulundukları bir süreç inşa etmemekte, aynı zamanda koçluk desteği sağlamış oldukları tarafların da söylemlerine, yaklaşımlarına ve görüşlerine değer vermektedirler.

Diğer bir önemli unsur ise cesaretlendirme becerisidir. İçerisinde birçok farklı unsuru barındıran cesaretlendirme, koçluk desteği alan tarafların, günü geldiğinde, artık nitelikli bir noktaya erişmeleri sonucunda kendilerini güçlü bir şekilde ifade etmelerinin ve hayatlarının akışı içerisindeki süreçleri kendi başlarına yaşamalarının daha kolay hale getirilmesidir. Bu vesile ile bir koçun cesaretlendirmesi, koçluk desteği alan tarafın geleceği adına hayat kurtaracak niteliktedir.

MCC Koç Dilara Altınkan