İnternetin yaygınlaşması sayesinde geleneksel işgücü ve işletmelerin iş yapış biçimleri önemli değişikliklere uğradı. E-Bilgi ve iletişim teknolojisinin imkanları çalışmayı daha esnek hale getirdi ve coğrafi olarak birbirinden uzak olsalar bile insanları bir araya getirdi. Bu durum aynı zamanda gig ekonomisinin yükselişini de sağladı.
Günümüzde insanlar istihdam modellerinde daha fazla esnekliğe sahip; artık kendilerinin geçimini sağlamak için 8’den 5’e kadar klasik çalışmalara güvenmek zorunda değiller. Bunun yerine daha yaratıcı ve verimli bir çalışma hayatını benimseyebilir, istediklerinde veya ihtiyaç duyduklarında kısa süreli çalışmalar yapabilirler. Buna gig ekonomisi adı veriliyor.
“Paylaşım ekonomisi”, “esnek ekonomi”, “isteğe bağlı ekonomi”, “konser ekonomisi” olarak da bilinen “gig ekonomisi”, son yıllarda giderek daha fazla insanın geleneksel istihdam yerine serbest çalışmayı veya sözleşmeli çalışmayı tercih etmesiyle yükselişe geçmiş olan bir çalışma modelidir. İnsanların çalışma ve iş yapma biçimini değiştiren, karmaşık ve hızla gelişen bir işgücü piyasasıdır. Geleneksel işveren-çalışan ilişkisini değiştirmiş, esnek çalışma için yeni fırsatlar yaratmış ve işgücü piyasasını ve işgücü eğilimlerini etkilemiştir.
Gig ekonomisinin avantajları ve dezavantajları olsa da teknolojinin gelişimi ve bu tür atipik çalışma usulünün yaygınlaşmasıyla beraber hayatımızda daha çok yer edineceği, zamanla kalıcı olacağı ve pek çok sektörde işin geleceğini şekillendirmeye devam edeceği açıktır.
Bu blog yazısında gig ekonomisini genel hatlarıyla ele alarak avantajları, dezavantajları ile birlikte iş dünyası üzerine etkilerini değerlendirdik.
Gig Ekonomisi Nedir?
Serbest çalışan bir taksi şoförünü aramak, tatil kiralama rezervasyonu yapmak, yemek sipariş etmek veya ev yapımı ürünler satın almak için hiç bir uygulama kullandınız mı? Bunların hepsi gig ekonomisinin örnekleridir.
Gig terimi, kısa süreli bir iş için kullanılan bir kelimedir. Kalıcı işlerden ziyade kısa vadeli sözleşmeler veya serbest çalışma ile karakterize edilen bir işgücü piyasasını ifade eder.
Esnek ekonomi, kuruluşların kısa vadeli taahhütler için bağımsız çalışanları işe almasına olanak tanıyan bir serbest piyasa sistemidir. Basit bir ifadeyle bireyleri ve şirketleri para veya emek veya tam tersi karşılığında birbirine bağlayan dijital bir platformdur.
Gig ekonomisi, bağımsız yükleniciler, geçici işçiler ve serbest çalışanlar olarak sınıflandırılan çalışanları içerir. Ancak çalışanlar tipik bir istihdam piyasasındaki gibi çalışan, işgören olarak kabul edilmez ve geleneksel çalışanlarla aynı haklara ve korumalara sahip değildir. İşverenler kişileri işe alma ve işten çıkarma konusunda daha fazla esnekliğe sahipken, çalışan bireyler çalışma programları üzerinde daha fazla özerkliğe ve kontrole sahiptir. Bu açıdan esnek ekonomi, tam zamanlı daimî çalışanlar yerine büyük ölçüde bağımsız yükleniciler ve serbest çalışanlar tarafından doldurulan geçici ve yarı zamanlı pozisyonlara dayanan bir işgücü piyasasıdır.
Gig çalışanları, şirketin müşterilerine hizmet sağlamak için isteğe bağlı şirketlerle resmi anlaşmalar yapan bağımsız yükleniciler, çevrimiçi platform çalışanları, sözleşme firması çalışanları, çağrı üzerine çalışanlar ve geçici işçilerdir.
Popüler Gig Ekonomi Platformları
Gig ekonomisi genellikle müşterilerle çevrimiçi bir platform aracılığıyla bağlantı kurmayı içeren esnek, geçici veya serbest işlerle karakterize edilir.
Esnek ekonominin örnekleri, bireylerin bu tür işleri listeleyen çevrimiçi platformlar aracılığıyla keşfettiği ve eriştiği işlerdir. Çok çeşitli pozisyonlar gig kategorisine girer. Bu işler genellikle tek seferlik veya kısa süreli sözleşmeli işlerdir. Bunlar arasında araç paylaşımı hizmeti için araba kullanmak, birinin evini boyamak, evden serbest çalışma, koçluk, fitness eğitimi, yiyecek dağıtımı, kod yazma, grafik tasarımı ve özel ders vermek gibi pek çok örnek verilebilir.
Esnek ekonominin örnekleri arasında serbest çalışma, bağımsız yükleniciler, proje bazlı işler ve yarı zamanlı işe alımlar yer alır. Genellikle çalışanlar ve kuruluşlar birbirleriyle bağlantı kurmak için gig uygulamalarını ve dijital teknolojiyi kullanır.
Gig ekonomisi platformlarına örnek olarak Uber, Lyft, DoorDash, Airbnb, Taskrabbit, Upwork verilebilir. Kategorilere göre ayırmak gerekirse şu örnekleri vermek mümkündür:
Yolucuk-Taşıma:
Uber: Talep üzerine ulaşım için yolcuları sürücülerle buluşturur. En ünlü gig uygulamalarından biridir.
Lyft: Uber’e benzer, araç paylaşımı hizmetleri sunuyor.
Konaklama:
Airbnb: Bireylerin evlerini veya odalarını gezginlere kiralamasına olanak tanır.
Serbest (Uzaktan) Çalışma:
Upwork: Serbest çalışanların yazarlık, grafik tasarım, programlama ve daha pek çok alanda iş bulabileceği bir platform.
Freelancer: Upwork’e benzer, serbest çalışanları müşterilerle buluşturan platform.
Görevler (Ustalıklar):
TaskRabbit: Görevlerde (taşıma, temizlik veya mobilya montajı gibi) yardıma ihtiyacı olan kişileri, bu görevleri yerine getirebilecek yerel kişilerle buluşturur.
Teslimat:
DoorDash: Restoranları müşterilerle buluşturan yemek dağıtım hizmetleri sağlar.
Kitle Kaynak Kullanımı:
Amazon Mechanical Turk: Bireylerin ve işletmelerin, insan zekâsı gerektiren görevleri kitle kaynak yoluyla gerçekleştirmesine olanak tanır.
Evcil Hayvan Hizmetleri:
Rover: Evcil hayvan sahiplerini evcil hayvan bakıcıları, köpek gezdiricileri ve diğer evcil hayvan bakım hizmetleriyle birleştirir.
Danışmanlık ve Profesyonel Hizmetler:
Expert360: İşletmeleri danışmanlık ve proje bazlı çalışmalar için serbest çalışan profesyonellerle buluşturur.
Müzik ve Yaratıcı Hizmetler:
SoundBetter: Müzisyenleri ve yapımcıları kayıt stüdyoları, miksaj mühendisleri ve diğer müzik profesyonelleriyle birleştirir.
Gig Ekonomisinin Avantajları ve Dezavantajları
Gig ekonomisinin elbette hem avantajları hem de dezavantajları vardır. Bu ekonomik modelin en dikkate değer etkilerinden biri çalışanların esnekliğinin artmasıdır. Gig çalışanları ne tür işleri, ne zaman ve nerede yapacaklarını seçmekte özgürdür. Gig çalışanları kendi programlarını belirleyebilir ve hangi işleri kabul edeceklerini seçebilirler. İstedikleri zaman ve yerde çalışma özgürlüğüne sahiptirler. Uber, Airbnb ve TaskRabbit gibi platformların yükselişiyle bireyler, ne zaman ve nerede çalışmak istediklerini seçerek kendi şartlarına göre çalışma olanağına sahip olmuştur. Bu, daha kişiselleştirilmiş bir iş-yaşam dengesine olanak tanımış ve birçok insana, bir yandan geçimini sağlamaya devam ederken bir yandan da tutkularının peşinden gitme fırsatı vermiştir.
Diğer bir avantaj ise daha fazla para kazanma potansiyelidir. Pek çok gig işçisi iş başına ücret alır, bu da daha fazla saat çalışarak daha fazla para kazanabilecekleri anlamına gelir.
Daha küçük işler, çalışanlara hayatları üzerinde daha fazla kontrol sahibi olmalarını ve sevdikleri şeylere odaklanmalarını sağlar. Bununla birlikte, bazı bağımsız çalışanlar tam zamanlı olarak geçici işçi olarak çalışmayı veya bunu ek gelir olarak kullanmayı tercih edebilir.
İşletmeler açısından maliyetleri ve giderleri en aza indirmek, gig ekonomisi modelinde çalışmanın en büyük faydalarından biri olarak kabul edilir. Bunun nedeni, işletmelerin, pahalı çalışma alanlarının ve büyük ofislerin bakımı ihtiyacını önemli ölçüde azaltan, tesis dışından çalışanları işe alabilmesidir. Ayrıca bağımsız yüklenicilerin işe alınması, çalışanlara sağlanan fayda paketleri, emeklilik planları ve ücretli hastalık izinleri gibi büyük masrafları tamamen ortadan kaldırır. Ancak diğer taraftan, yani ilişkinin çalışanlar tarafından bunlar birer dezavantaj oluşturur.
Geleneksel istihdamla bağlantılı iş güvencesi ve sosyal hakların olmayışı, çalışan işçilerin gelecek için plan yapmasını zorlaştırabilir. Ek olarak, pek çok çalışan, geleneksel iş kanunları tarafından korunmaz ve sağlık sigortası ve emeklilik tasarrufları gibi yardımlara erişemeyebilir.
Gig çalışanları, sağlık sigortası, emeklilik planları ve ücretli izinler gibi geleneksel çalışanlarla aynı haklara sahip değildir. Ayrıca kendi vergi ve harcamalarından da sorumludurlar. Diğer bir dezavantaj ise iş güvenliğinin olmayışıdır. Gig çalışanları genellikle proje bazında işe alınır ve garantili bir gelirleri yoktur. Gig çalışanları, geçici veya serbest çalışmanın doğası gereği düzensiz gelir yaşayabilir.
Gig Ekonomisinin İş Dünyası Üzerindeki Etkileri
Teknolojik çağ, çalışma şeklimiz de dahil olmak üzere yaşamın her alanında büyük bir değişime neden oldu. Bu nedenle, çevrimiçi tüketici odaklı hizmetler, ücretsiz iletişim kanalları ve küresel ağlar, dış kaynak kullanımı, sözleşme, geçici çalışma ve serbest çalışma için her zamankinden çok daha büyük bir alan yarattı. Şirketlerin artık kalıcı olmayan personel istihdam edebilmelerindeki çok daha fazla kolaylık ve rahatlığın yanı sıra, daha fazla esnekliğin çekiciliği, daha fazla para kazanma fırsatı ve geliştirilmiş iş-yaşam dengesi, giderek daha fazla sayıda insanı esnek ekonomiye çekiyor.
Uber’in hemen hemen tüm dünya çapındaki başarısı, esnek ekonominin gerçekten işe yaradığını ve işin geleceğine uygun olduğunu gösteriyor. Pek çok şirket, benzersiz becerilere sahip serbest çalışanlarla yapılan geçici sözleşmeleri, değişen pazar taleplerine ayak uydurmak için kalıcı çalışanları sürekli olarak yeniden eğitmekten daha uygulanabilir bir uzun vadeli strateji olarak görüyor.
Gig ekonomisi adı altındaki esnek ekonomi, şirketlere esneklik ve çeviklik sunarak iş dünyasında yaşanan değişim ve dönüşümlerin hızını destekliyor. Bu modelle işletmeler, idari yük ve genel giderler olmadan, değişen hedeflere uyum sağlamak için ölçeklerini gerektiği gibi büyütebilir hale geldi. Dahası esnek ekonomi, çeşitli yeni kurulan işletmelerin, tek bir görevi yerine getirmek veya tüm projeyi dış kaynaklardan temin etmek için serbest çalışanları işe alarak temel görevlere odaklanmalarına yardımcı olduğundan yeni sektörler ve çalışma usulleri geliştirmek noktasında önemli bir alan haline geldi.
Gig modelleri, değişen pazara uyum sağlamak için özel becerileri veya uzmanlığı işe alarak yeni işletmeleri pazar değişikliklerine daha duyarlı ve çevik olmaya teşvik ediyor. Bu tür teknolojik platformların hayata geçirilmesiyle eş zamanlı olarak, tam zamanlı istihdam ve girişimcilik konusunda nesiller boyu bir zihniyet değişimi yaşanıyor ve bu da esnek ekonominin gerçekleşmesini destekliyor.
Şirketler ve kuruluşlar, temel operasyonlara odaklanabildikleri ve ihtiyaç duyduklarında esnek çalışanları işe alabildikleri için esnek ekonomiden daha fazla yararlanmaya başlıyor. Basitçe söylemek gerekirse, işverenler uzmanlaşmadıkları ve düzenli olarak ihtiyaç duydukları hizmetler için bağımsız hizmet sağlayıcıları arayabiliyorlar.
Gig ekonominin bir başka etkisi de işletmelerin personel alma ve işe alma konusundaki düşüncelerindeki değişikliktir. İşletmeler, tam zamanlı çalışanları işe almak yerine, kısa vadeli veya proje bazlı pozisyonları doldurmak için giderek daha fazla geçici çalışanlara yöneliyor. Bu, daha esnek bir iş gücüne yol açabiliyor, ancak aynı zamanda işletmelerin çalışanlarının geleneksel çalışanlarla aynı seviyede sadakat ve bağlılığa sahip olamayabileceği anlamına da geliyor.
Esnek ekonomi, daha çevik bir iş gücü ve iş gücünü, kişi sayısını ve insanların ihtiyaçlarına göre uzmanlıklarını yönetme yeteneği sağlıyor. Ayrıca, gig çalışanları, çalışma yerlerini ve saatlerini kontrol edebildiklerinden organizasyon için daha verimli ve üretken olabiliyor. Esnek ekonomi sayesinde işletmeler, isteğe bağlı olarak işe alım yaparak, çalışanlarının eksik olabileceği yeni beceri ve yetenekleri bünyesine dahil edebiliyor. Diğer yandan işletmeler küresel bir yetenek havuzundan yararlanabiliyor ve yerel olarak mevcut olmayabilecek özel becerilere erişebilme imkanını buluyor. Ayrıca çeşitli gig çalışanlarından oluşan bir gruptan yararlanmak, yeni bakış açıları ve fikirler getirebiliyor ve yeniliği teşvik edebiliyor. Tüm bunların yanında işletmeler, proje bazında işe alınan koşullu çalışanları kullanarak bir iş ihtiyacını karşılamak için hızlı bir şekilde yeni bir ekip oluşturabiliyorlar.
Gig ekonomisinin işletmeler açısından bir diğer faydası, çalışanlar için ofis alanı gerektirmediği için zamandan ve paradan tasarruf edebilmeleridir. Dolayısıyla ofis alanı maliyetlerini ve ofisteki çalışmayla ilgili diğer masrafları azaltıyor. Bu aynı zamanda şirketlerin sağlık çalışanları için sağlık hizmetleri ve diğer sosyal yardımlar için ödeme yapma zorunluluğunu da ortadan kaldırıyor. İşletmeler, çalışanlarına eğitim, ekipman ve diğer ihtiyaçları sağlamak zorunda olmadıkları için paralarını karlı yatırımlara odaklayabiliyor.
Gig ekonomisinde giderek daha fazla insanın çalışmasıyla birlikte, bireylerin talep gören çeşitli becerilere sahip olması giderek daha önemli hale geldi. Bu, yaşam boyu öğrenmeye ve bireylerin iş piyasasında rekabetçi kalabilmeleri için becerilerini sürekli olarak güncelleme ihtiyacına daha fazla önem verilmesine yol açıyor.
Genel olarak gig ekonomisinin gelecek için olumlu bir trend olduğuna inanılıyor. Gig ekonomisinin gelecekte de büyümeye devam edeceğini ve bunun iş dünyası üzerinde önemli bir etkisi olacağını tahmin ediliyor. İşletmelerin bu dinamikleri göz önünde bulundurması gerekiyor.
ICF koçlarından destek almak için Koçluk Merkezi ile iletişime geçebilirsiniz.