Çevik Liderlik Kavramı
İş dünyasındaki şartlarına değişimi ile birlikte ortaya çıkan tablo, iş şartlarının değişimi ile birlikte çalışan ve lider kimliklerinin de değiştiği görülmektedir. Bu değişim, iş dünyası açısından bir zorunluluk olmakla birlikte sistemin yaratmış olduğu bir baskının da eseridir. Özellikle de rekabetin varlığı ve her geçen gün daha da zorlaşan şartları göz önünde bulundurulduğunda, alışılagelmiş bir çalışan ve yönetici kimliğinden farklı, dönemsel şartlara hızlı bir şekilde uyumluluk gösteren aktör kimliklerine ihtiyaç duyulmaktadır.
Söz konusu değişim, iş dünyasında hızlı hareket etmek sureti ile azami ölçülerde nitelikli ve yararlı kararların alınmasını ve uygulanmasını şart koşmaktadır. Bu husus, en çok da liderlik mekanizması üzerinden tartışılmaktadır. Yöneticilerin, baskı yaşanan anlarda hızlı ve etkili kararlar alabilmeleri, artık çok daha kritik bir özellik olmaktadır. Bu vesile ile literatürde kazandırılan çevik lider kavramı, değişim, gelişim ve farklılaşma odaklı iş süreçlerinde ve tüm zamanlarda, hızlı karar vermek sureti ile süreci çok boyutlu algılayabilen, çevresini de bu algılamanın bir parçası haline getirebilen liderlere verilen ismi ifade etmektedir.
Her ne kadar, birçok modern liderlik tanımlamasında, çevik liderlikteki özelliklerin benzerlerine rastlansa da çevik liderin çok boyutlu meziyetleri ve sadece belirli bir alanda değil, kurumun ihtiyacı olan birçok farklı noktada efektif tutum ve davranışlar sergilemesi, dünya genelinde, kurumsal anlamda değişen liderlik algılamalarını da göstermektedir. Geçen zamanla birlikte görülmektedir ki bilindik, otoriter ya da demokratik lider profili giderek anlamsızlaşırken, çevik lider gibi yönetmekten ziyade üretmek ve çözmek odaklı liderlik modelleri çok daha fazla ilgi ve saygı görmektedir.
Çevik liderlik yaklaşımının temelinde, işletmelerden ve çalışanlardan ziyade, liderlerin çevikliğinin işletmelerin başarısı açısından ne denli önemli olduğunun, zaman içerisinde daha iyi anlaşılmış olması yer almaktadır. Buna göre çevik liderlik, yaşanan karmaşık, algılanması zor, belirsizliklerin yoğun olduğu ve çözüm üretmek adına eldeki materyallerin sınırlı olduğu bir ortamda, çevresi ve kurumu için dönemsel şartlara göre en faydalı ya da en az zararı ihtiva eden kararları alan liderlik modeli olarak ön plana çıkmaktadır.
Bir başka deyişle çevik liderler, sürekli olarak kurumlarına kazandıracak nitelikte liderler değillerdir. Çevik liderler, dönemin getirisi olan şartlara uyumlu olarak başarı kazanmanın ya da kar etmenin, düşünüldüğü kadar kolay olmadığı bir süreçte, kurumun en az zararla hareket etmesi ve sonuçlardan mümkün olan en yüksek faydayı elde etmesi adına çabalamaktadırlar. Bu durum, çevik liderlerin, süreçlerin getirilerine göre son derece realistik bir bakış açısından sahip olduklarını göstermektedir. Bu şekilde ne çok iyimser bir şekilde gerçeklerden çevrelerini ve kurumlarını uzaklaştırmakta ne de onları bir karamsarlığın içerisinde çözümsüzlüğe sürüklemektedirler. Çevik liderler için çözüm mutlaka vardır ve mümkün olan en kısa zaman dilimi içerisinde pratiğe aktarılmalıdır.
Çevik liderlik kavramının, giderek çok daha yoğun bir şekilde kendisine literatürde yer bulması neticesinde, bu tür bir liderlik tipinin, gelecek için ihtiva etmiş olduğu anlamın araştırılması gerekmektedir. Genel olarak bakıldığında, her ne kadar, mevcut süreçteki yoğun ve akıcı iş dünyasının içerisinde değişime ayak uydurmanın zorunlulukları olsa da bu tür bir zorunluluk, aslında, bir adım sonrasında ortaya çıkabilecek olan tüm sorunların ve tehditlerin ortadan kaldırılması adına, liderlerin bir hazırlık yapması anlamını taşımaktadır. Bu nedenledir ki çevik liderlik, bugün karşılaşılan durumlara dair hızlı ve etkin karar verirken, verdiği reaksiyonlar ve aldığı kararlar ile çevresindekileri ve kurumunu, gelecekte oluşması muhtemel sorunlara da hazırlamaya çalışmaktadır. Bu şekilde, çevik liderlik, bugün sorun çözerken, gelecekteki sorunlara dair hazırlıklı olmak ve çevik bir şekilde karşılık verebilmek amacındadır.
Dönüşümcü, vizyoner vb. liderlik modelleri de gelecek odaklı düşünmeye dayalı birer liderlik tarzına sahiptirler. Fakat bu liderlik türlerinde, genellikle, geleceğe dair öngörüler söz konusu olmakta, ancak yol haritası için mevcut süreçte bir aksiyon alınmamaktadır. Çevik liderlik ise mevcut süreçteki durum için bir adım atılması kadar söz konusu adımların geleceğe olan en küçük düzeyli etkisini dahi göz önünde bulundurmaktadır. Bu sayede, mevcut süreçteki durumdan çıkarılan dersler ile birlikte gelecekte daha iyisinin yapılabilmesi adına çalışanlar nezdinde bireysel; çalışan topluluğu nezdinde kurumsal bir algının yerleştirilmesi söz konusudur. Bu süre zarfında, çevik liderlerin, mümkün olduğunca bugün ile yarın arasında nitelikli, gerçekçi ve uygulanabilir bir köprü oluşturmaya çalıştıkları da görülmektedir.
Öte yandan, çevik liderlik, sadece, liderin fiziksel ve zihinsel olarak çevik olarak çevresine sağlamış olduğu, en üst düzeydeki katkıyı ve faydayı ifade etmemektedir. Bunun ötesinde, bireysel olarak çevik liderlik, lider olan bireyin, kendi yaşamında da çevikliğini ortaya koyması ve bundan, kendisine olacak şekilde fayda sağlamasını da mümkün hale getirmektedir. Özel yaşantılarında çevik bir davranış biçimini benimsemiş olan liderler, bunu, kolay bir şekilde, iş yaşamlarının içerisindeki yapıya uyumlu hale getirebilmektedirler.
Genel bir ifade ile çevik liderlik, bir liderin, sadece iş yaşamı içerisinde etkili düşünen ve uygulamalar gerçekleştiren biri olmasını ifade etmemektedir. Bir bakıma, çevik liderlikte, liderin yaşamının genel olarak çevik liderliğin niteliklerine uygun olarak aktif, çözüm odaklı, birlikte hareket etmeye dayanan ve bunun için de sıklıkla teşvik mekanizmasına başvuran biri olarak hareket etmesi öngörülmektedir. Bu sayede, çevik liderler, iş yaşamında, bir lider gibi değil, sorun çözmek adına kendisini odaklamış sıradan bir çalışan gibi sorumluluk alabilmektedirler. Çünkü onlar adına önem arz eden husus, üzerine odaklanılan sürecin, mümkün olan en yüksek nitelikteki fayda ile herkes için aynı değeri yaratmasıdır.
Çevik Lider Nasıl Davranır?
Kendi yaşantılarındaki durumdan yola çıkılarak değerlendirildiklerinde, çevik liderler, söz konusu davranışları ile öncelikle, kendi yaşamlarındaki sorunları hızlı bir şekilde ortadan kaldırabildikleri gibi yine kendileri için hızlı bir şekilde fayda sağlayacak unsurları ortaya çıkarabilmektedirler. Bu durum, çevik bir liderin, kurumunda hangi kademede olursa olsun, kendisine ait sorumluluk alanı içerisinde doğru adımlar atması ve buna istinaden de kendisinden başlayarak tüm etrafına yayılan, fonksiyonel davranışları sergilemesi söz konusudur.
Bir başka deyişle, çevik liderlikte, tüme varım şeklinde bir yaklaşım ile kurumsal çıkarlar, toplu olarak ele alınmaktadır. Şüphesiz, dönüşümcü, etkileşimci, vizyoner, demokratik vb. liderlik tipolojilerinin genelinde, ortak çıkarlara odaklanan ve çalışanları da bu şekilde düşünmeye teşvik eden bir lider profili ön plana çıkarılmaktadır. Fakat çevik liderlikte, liderin, çözüm üretme, niteliği arttırma, doğru şekilde yönlendirme ve destekleme gibi birçok konuda harcadığı yoğun mesai söz konusu olmakla birlikte bu faaliyetlerin hepsi, çevik bir liderin, liderlik konumunu göz ardı etmek sureti ile sadece kurumsal çıkarları gözetmesine olanak tanımaktadır. Mutlak olarak bu yaklaşım, nihai olarak kurum ve çalışanlar kadar, liderlerin de durumlarının ve pozisyonlarının iyileşmesine, çıkarlarının tatmin edilmesine yardımcı olmaktadır.
Çevik liderlik, birçok, yenilikçi liderlik tipine karşılık, dönemsel şartlara fazlasıyla uyumlu bir liderlik türünü ifade etmektedir. Buna göre teknolojinin ve dijitalleşmenin yoğun bir şekilde gözlemlendiği mevcut süreçte, geleneksel yöntemlerden ziyade, her gün, içeriği daha da değişen yöntemlere ve uygulamalara uyumluluk konusunda, çevik liderlik, bir adım daha öne çıkmaktadır. Çevik liderlikte, liderin demografik özellikleri her ne şekilde olursa olsun, mevcut, içerisinde bulunulan dönemin şartlarını hızlı, doğru ve eksiksiz şekilde anlama konusunda, çevresel unsurlara tam uyumluluk göstermek bir zorunluluk olarak görülmektedir.
Birçok liderlik türü, yeniliklere açık olarak nitelendirilse de liderlik tipolojileri arasında, teknolojik unsurlar ile en fazla ilintili olarak ele alınan liderlik türü, çevik liderliktir. Mevcut süreçte, iş kollarının neredeyse tamamının, teknoloji unsurları ile iç içe bir vaziyette yaşamlarını sürdürdüğü ve liderliğin, teknolojik gelişmeler ile olan etkileşim ve uyumluluğunun kaçınılmaz bir zorunluluk olduğu bir dönemde, çevik liderlerin, dijitalleşmenin getirilerine yakın bir duruş sergilemeleri, kendileri, çevreleri ve kurumları adına son derece önemlidir. Bu sayede, teknik bilgilere sahip çalışanlara sahip olsalar bile, çevik liderler, kendilerine fayda sağlayacak nitelikteki unsurlara aşina oldukları süre zarfında, bu durum, karar verme süreçlerini kısaltarak işlerini kolaylaştıracaktır.
Çeviklik, sadece liderlik bazında ele alınmayan bir davranış olarak değerlendirilebilecek olmakla birlikte çevik liderlik, kurumsal anlamdaki efektif karar alma ve uygulama mekanizmasına öncülük eden bir yönetim anlayışına işaret etmektedir. Her ne kadar, konunun içerisinde, hızlı hareket etmek düşüncesi bir telaşa sebebiyet verecek gibi gözükse de aslında, çevik liderlik, karar alma ve uygulama mekanizması açısından, dengeli bir duruma işaret etmektedir. Bu dengeli durum, çevik liderlerin, yeterliliği yüksek ve gelecek odaklı bir kararı ivedilikle alırken, aynı zamanda, çevrelerini olumlu şekilde yönlendirmeleri adına da son derece önemlidir.
Diğer bir deyişle, çevik liderlik, hızlı karar alırken, efektif karar almayı de öngörmekte, ancak bu süreç acele, telaşlı, gerekli yetkili ve departmanlara sorulmadan gerçekleştirilmemektedir. Çevik liderlik, zamanı verimli kullanmak adına hareket ederken, aslında, sürecin getirilerinin doğru ve dengeli bir şekilde ele alınmasını ilke olarak benimsemektedir. Bu şekilde, uzun zaman alan, toplantılar ile boğulan bir süreç yerine, hızlı, etkili, gerekli herkesin fikrine dayanan ve liderin ya da yönetimin beklentilerinden ziyade kurumun çıkarlarına odaklanan bir kararın alınması söz konusudur. Bu karar, kurum için, asgari-müşterek olarak en faydalı karar olarak görülebilecektir.
Dönemsel olarak son yıllarda değeri ve önemi giderek artan çevik liderler, daha çok, teknolojik unsurların tetiklediği bir liderlik tipi olarak algılanmaları sebebi ile dijitalleşmenin ve yapay zekanın hâkim olduğu bir yönetim anlayışına uygun liderlerdir. Çünkü teknolojinin hızlı düşünme, hızlı tasarlama, hızlı üretim ve hızlı satış gibi bir silsileyi mümkün hale getirmesi, bu süreci yönetebilecek nitelikte uyumluluk düzeyine sahip olan liderlerin varlığının önemli olduğunu ortaya koymuştur. Buna istinaden, çevik liderler, teknolojik gelişmelere uyumlulukları kadar, çevrelerinin de bu sürece uyumluluğu adına eğitim, geliştirme, uygulama vb. hususları ön plana çıkaran, destekleyen ve çevrelerinin de katılım göstermeleri adına teşvik eden liderlerdir.
Kurumsal yapıların geneline bakıldığında, bilindik liderlik modellerinin, son derece kabul gördükleri ve eğer kurumsal yönetim anlayışı, dikte eden bir liderlik anlayışını benimsemişler ise çalışanlar ne denli şikayetçi olursa olsunlar, sürecin içerisinde, lider konumundaki birey ya da kesimlerin kararları sonucu belirlemektedir. Bu tür kurumlarda, değişim karşıtlığı, yönetimden çalışanlara sirayet etmekte ve tek düze bir yönetim ve çalışma yapısı oluşmaktadır. Çevik liderlik, bu açıdan, yönetim mekanizmalarını toplu olarak değiştiren bir niteliğe sahiptir. Üretkenlik odaklı hareket eden ve çalışan bireylerin, bireysel olarak düşünmelerine ve hareket etmelerine imkân sunan çevik liderlik, bu sayede, çalışanlardan, sistemden ve eldeki tüm işletme unsurlarından, en yüksek nitelikli verimi elde etmeyi amaçlamaktadır.
Özellikle, son dönemde, Covid-19 salgınının etkisi ile birlikte işletmelerde büyük ölçekli olarak ihtiyaç duyulan, anlık değişimlere doğru tepkiler verebilen ve işletmenin doğru şekilde yönlendirilmesine yardımcı olan liderlik tipi, çok daha büyük bir önem kazanmıştır. Sosyal olduğu kadar, iş dünyası özelinde ele alındığında yönetimsel ve finansal çöküşlere neden olan pandemi sürecinde, çevik liderlik yaklaşımı, giderek karamsar hale gelen tablonun kötünün en iyisi haline getirilmesine destek sağlamıştır. Çevik liderlikte, anlık ve şartları mümkün olduğunca iyileştirme adına atılan adımların tümü, krizlerin büyümesini engelleyebileceği gibi kötüye giden bir tablonun, hızlıca iyiye çevrilmesine de yardımcı olabilmektedir.
Çevik liderlik, Covid-19 salgını ile birlikte yaşanan etkili kriz döneminde, ne denli geleceğin liderlik modeli olduğunu da göstermiştir. Her ne kadar, dünya genelindeki az sayıda işletmede rastlanan bir liderlik modeli olsa da gelecekte, işletmelerin neredeyse tamamı için ana hedef olan bir liderlik modeli haline gelmiştir. Ortaya çıkan panik temalı tablonun, yaşanan finansal zararlar ile içerisinden çıkılmasının son derece zor hale geldiği bir dönemde, çevik liderlerin, en az zarar, en az kayıp ve en az çatışma düşüncesi ile sürece adapte olarak bir çözüm üretmeye çalışmaları, süreç için çok daha somut bir tablonun ortaya çıkmasına olanak tanımıştır. Diğer birçok liderlik tipolojisi için otoriter, endişeli ve belirsizliğe odaklı davranışların ön plana çıktığı süreçte, çevik liderlikte, daha itidalli bir duruşun gözlemlendiğini söylemek mümkündür.
Çevik liderler, Covid-19 salgını sürecinde hem dönemsel şartları kötünün en iyisi şeklinde değerlendirmeye çalışmışlardır hem de bir adım sonrasında, yaşanan krizin yaratabileceği yeni ortamın neler sunduğunu anlamaya çalışarak, çevreleri için de yeni ufuk yaratmaya çalışmışlardır.