Yaşam Çarkı Nedir? Nasıl Kullanılır? Koçlar İçin Bir Kılavuz

“Koçluk Çarkı” veya “Yaşam Dengesi Çarkı” olarak da bilinen “Yaşam Çarkı Egzersizi”, bir koçun kişisel envanterindeki tartışmasız en güçlü ve çok yönlü koçluk araçlarından biridir. Aynı zamanda basit ve kullanımı kolay ve son derece esnek oluşuyla önemli bir araçtır. Her koçluk durumuna ve her danışana uygulanabilir bir nitelik taşır. Bu yönüyle koçluk uygulamalarında merkezi bir araçtır. Hem koç hem de danışanlar için anında bir genel bakış sağlar.

Yaşam çarkı nedir ve ne işe yarar?

Yaşam çarkı, danışanların yaşamlarının şu anda ne kadar dengeli veya dolu olduğunu hızlı bir şekilde anlamalarına yardımcı olmak için koçluk uygulamalarında kullanılan görsel bir araç veya çalışma sayfasıdır.

Çoğu zaman potansiyel danışanlar, bir koçun kendilerine nasıl yardımcı olmasını istedikleri konusunda net değildir. Bazen potansiyel danışanlar, kişisel sorunlarını yeni tanıştıkları biriyle paylaşmaktan çekinebilir. Yaşam çarkı, koçluk süreci içerisinde güven telkin etmek için harika bir araçtır. Danışanın yaşamından ne kadar memnun olduğuna dair bir genel bakış açısı sunar ve ayrıca koçluğun ve kendi kendine sorgulamanın gücünü vurgular.

Yaşam çarkı, tam veya dengeli bir yaşam için önemli olan 8 (ve en fazla 10) kategori veya alandan oluşur. Danışanlar her bir alanla ilgili memnuniyet düzeylerini değerlendirir ve ardından bunu bir çark görüntüsüyle eşleştirir. Bu onlara mevcut “yaşam dengesi” hakkında anında bir genel bakış sağlar. En önemlisi yaşam çarkı, danışanların yaşamlarının hangi alanlarının iyileştirilmesi gerekebileceğini de hemen görmelerini sağlar.

Yaşam çarkı tekniği, danışanlara sağlık, finans ve ilişkiler gibi önceden tanımlanmış olan temel kategorilerde yaşamlarından ne kadar memnun olduklarına dair bir genel görünümü verir. Bir değerlendirmeden daha fazlası olan yaşam çarkı, danışanların kendi yaşamları ve yaşamları içerisinde yer alan alanlarla ilgili olarak daha farkındalık sahibi ve daha bilinçli olmalarına ve değişiklik yapmak ve tatmin edici bir yaşam oluşturmak için daha fazla motive olmalarına, harekete geçebilmelerine önemli ölçüde yardımcı olur. Kendini tanıma yoluyla, danışanlara odak ve yön verir ve onları güçlendirir.

Yaşam çarkı, danışanların mevcut yaşam dengesi seviyelerini hızlı bir şekilde değerlendirmelerine yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda hedef belirleme önceliklerini netleştirmek için de kullanılabilir. Ayrıca düzenli periyotlarda koçluk kontrolü için ve danışanlar ile kat edilmiş olan ilerlemeyi gözden geçirmek ve değerlendirmek için de kullanılabilir.

Yaşam çarkını kim icat etti?

Yaşam çarkının tam olarak ne zaman icat edildiği bilinmemekle beraber, orijinal konsepti, 1960 yılında Success Motivation® Enstitüsü’nü kuran merhum Paul J. Meyer’e atfedilir. Paul J. Meyer, bir düşünce lideri ve koçluk sektörünün öncü isimlerinden biridir. Bireylerin hedeflerine erişmelerine, zamanı yönetmelerine ve daha iyi bir lider olmalarına yardımcı olmak için birçok program oluşturmuştur. Zaman içerisinde Meyer’in programları çok daha geniş bir yankı uyandırmış ve birçok ülkede 20’den fazla dile çevrilmiştir. Aynı zamanda bir girişimci olan Meyer, çok çeşitli alanlarda 40’ın üzerinde başka şirket kurmuş ve satın almıştır. Ancak ismi en çok yaşam çarkıyla birlikte anılmaktadır.

Yaşam çarkındaki anahtar kategoriler nelerdir?

Yaşam çarkı genellikle yaşam dengesi için 8 kategoriye sahiptir, ancak bazen bu kategoriler 10’a kadar da çıkabilir. Bu kategoriler değiştirilebilir, eksiltilebilir, arttırılabilir ve gerektiğinde her bir danışan için ifadeler, kategoriler serbestçe özelleştirilebilir. Bazen birleşik olarak ele alınmış olan kategoriler daha ayrıntılı puanlama için birbirinden ayrıştırılabilir. İşte kategorilerin bir listesi ve ortak alternatifleri:

1. Aile ve Arkadaşlar: Bu kategori “aile” ve “arkadaşlar” olarak ikiye de ayrılabilir. Danışana bir seçenek olarak sunulabilir.
2. Kariyer: “Annelik”, “İş” veya “Gönüllülük” gibi kullanabileceğiniz alternatif etiketlerdir.
3. Finans: Diğer etiket adı fikirleri arasında “Para”, “Mali Durum”, “Gelir Yönetimi”, “Bütçe” veya “Finansal Güvenlik” bulunur.
4. Sağlık: Kategori adı “Psikolojik Sağlık” ve “Fiziksel Sağlık” olarak ikiye ayrılabilir.
5. Ev Ortamı: Bu kategori, kariyer veya iş danışanları için “Çalışma Ortamı” olarak değişebilir.
6. Eğlence ve Boş Zaman: Kategori adı “Rekreasyon” veya “Hobi” olarak değişebilir.
7. Kişisel Gelişim: Kategori adı “Öğrenme” olarak da anılabilir.
8. Önemli Diğer Alanlar: Yukarıdaki kategorilere dahil olmayan, ancak danışan için önemli bir yaşam alanını arz eden alanlar olabilir.

Yaşam Çarkı Koçluk Aracı nasıl çalışır?

İçinde yaşadığımız bu yoğun dünyada bazen gerçekten nasıl hissettiğimizi bilmek zor olabilir. Hayatlarımıza bakıp “Evet, mutluyum” diyebiliriz. Ancak ayrıntıya indiğimizde, genellikle memnuniyetsizlikler ve iyileştirilebilecek alanlar mevcut olabilir. Bu araç, bir danışanın hayatından ne kadar memnun olduğuna dair hızlı bir genel bakış sağlar. Görsel puanlar, hem danışanın hem de koçun danışanın hangi yaşam alanları hakkında iyi hissettiğini ve hangilerinin biraz çalışmaya ihtiyaç duyabileceğini görmesini sağlar.

İdeal olarak, koç daha sonra, danışanın refahını ve mutluluğunu özellikle neyin engellediğini keşfetmek için koçluk sorularını kullanarak sonuçların derinliklerine iner. Bir sonraki adım genellikle beyin fırtınası yapmak ve bir eylem planı oluşturmaktır. Ardından, eylemleri planlarken, bir danışan yaşamının en düşük puanlara sahip alanlarını önceliklendirebilir ve yola bunlarla başlayabilir. Amaç, memnuniyet düzeylerini yükseltmek için gerekli olan eylemleri belirlemektir.

Yaşam Çarkı nasıl doldurulur?

Yaşam çarkı üzerinde danışan, farklı segmentleri her alanda ne kadar memnun olduklarına göre derecelendirmek için bir çizgi çizerek çarktaki her kategoriden memnuniyetini derecelendirir. Bunu yaparak danışan, yaşamlarının hangi alanlarına dikkat edilmesi gerektiğini açıkça görecektir. Danışan daha sonra, tatminin düşük olduğu yaşam alanları etrafında hedefler belirlemeyi veya bir eylem planı oluşturmayı seçebilir.

Yaşam Çarkı Nasıl Kullanılır (Talimatlar)

Danışanınızdan Yaşam Çarkındaki 8 kategoriyi gözden geçirmesini isteyin. Gerekirse, eksik olan bir şeyi eklemek veya onlar için daha anlamlı hale getirmek için kategori segmentlerini bölebilir veya yeniden adlandırabilirler.

1. Çemberin çevresi danışanların Yaşam çarkını temsil eder. Danışanınıza görsel olarak tarif etmek için elinizde olan tamamlanmış bir çark örneğini gösterebilirsiniz.
2. Daha sonra boş çarkı gösterip, “Bu sizin Yaşam Çarkınız olsaydı, inişli çıkışlı bir yolculuk olur muydu?” şeklinde bir soru yöneltin. Danışanınızdan her bir alan için başarı veya memnuniyetin nasıl hissedileceğini düşünmesini isteyin.
3. Sonra, danışanınızdan yaşamlarının her alanından memnuniyet düzeyimi, her bölüme bir çizgi çekerek sıralamasını isteyin. Puanlama 1 (hiç memnun değilim) ile 10 (tamamen memnunum) arasındadır.
4. Danışanınıza Yaşam çarkından öğrendikleri konusunda koçluk yapın.
5. Danışanınızın çarkın bir alanındaki puanını yükseltmek ve böylece yaşam dengesini iyileştirmek için üzerinde çalışması gereken en az bir eylem belirleyin (Burada GROW Modeli’ni kullanarak bu egzersiz ile bütünleştirebilirsiniz)

Yaşam çarkı tamamlandığında, şu soruları sorarak danışanınızın kendi yaşamı ve yaşam alanları üzerinde derinlemesine düşünmesini sağlayabilirsiniz:

• Çizdiğiniz bu çarkta, sizi şaşırtan bir sonuç var mı?
• Çarkınıza baktığınızda hayatınız hakkında ne hissediyorsunuz?
• Şu anda bu alanlarda nasıl vakit geçiriyorsunuz? Bu alanlarda nasıl vakit geçirmek istersiniz?
• Bunu 10 puan yapan nedir?
• Bunu 10 puan yapmak ister miydiniz?
• Bu kategorilerden en çok hangisini geliştirmek istersiniz?
• Hayatınızda bu değişikliklere nasıl yer açabilirsiniz?
• Değişiklik yapmak ve hayatınızdan daha memnun olmak için başkalarından ne tür yardım ve desteğe ihtiyacınız olabilir?
• İlk önce hangi değişikliği yapmalısınız? Ve ilk önce hangi değişikliği yapmak istersiniz?
• Her şeyi dengeye getirmeye başlayacak, atabileceğiniz bir anahtar eylem olsaydı, bu ne olurdu?

Bu alıştırma, hayatta anlam bulmak ve hedef belirlemekle ilgilenen herkes için yararlıdır. Yaşam çarkını kullanmak, koç ile danışan arasında uzun ve anlamlı bir ilişkinin başlangıcıdır. Yaşam çarkını nasıl kullanırsanız kullanın, danışanlarınıza kendileri hakkında bir fikir verir. Bu anlayış, koçluk uzmanlığı ile birleştiğinde insanlara değişiklik yapma ve hayatlarını iyileştirme konusunda netlik ve motivasyon sağlar.

Bu, danışanın nasıl hissettiği ve onlar için en önemli olan şeylerin neler olduğu hakkında farkındalığını artıran soruları sormak anlamına gelir. Ardından, koçluk beyin fırtınasını ve eyleme geçmeyi içerecek şekilde genişlediğinde, danışan kendisini eskisinden kendini güçlü, daha özgüvenli, daha motive olmuş ve hayatının kontrolünü eline almış olma duygularını hissedecektir.

Yaşam çarkını kullanmaya ilişkin diğer hususlar

• Yaşam çarkı, bireysel bir danışanın durumuna, beklentilerine, yaşam biçimine göre özelleştirilebilir. Ancak alanlar arasındaki denge tamamen kişiseldir ve her bireye özgüdür – bazıları için tatmin edici veya dengeli olan, diğerleri için stresli veya sıkıcı olabilir.
• Bu egzersiz danışanın farkındalığını arttırır ve danışanın daha tatmin edici ve kendi denge tanımlarına daha yakın bir yaşam planlamasına olanak tanır. Ayrıca, hedef belirleme için önceliklerin netleştirilmesine yardımcı olur.
• Denge zaman içinde değerlendirilmelidir. Düzenli bir kontrol (örneğin, bu alıştırma ile) faydalı kalıpları vurgulayabilir ve danışanlarınızın kendileri hakkında daha fazla şey öğrenmesine yardımcı olabilirsiniz. Bunu onlarla yapabilir veya kendileri için yapmalarını tavsiye edebilirsiniz.
• Diğer bir seçenek de, müşterinizin kendisini iyi tanıyan, güvendikleri birinden puanları kendisi için tamamlamasını istemesidir (bazen yaşamınızın dengesine ilişkin dışarıdan bir algıyı görmek faydalı olabilir).

NOT: Bu alıştırma, bir birey olarak, kendisini, yaşamını ve ilişkilerini anlamasına, analiz etmesine yardımcı olmak için bir danışanla birlikte yapılmaya yöneliktir. Bu konuda eğitim almamış ve uzmanlaşmamış kişiler tarafından kullanılması tavsiye edilmez.

KAYNAK

Bu metin, Emma-Louise Elsey tarafından yazılmış olan ve The Coaching Tools Company web sitesinde Yaşam Çarkı’na ilişkin olarak paylaşılmış olan bilgilerden yapılan bir derleme olup, özgün metnin bir çevirisidir. Tüm hakları The Coaching Tools Company’e aittir. Orijinal metne erişmek için:

https://www.thecoachingtoolscompany.com/wheel-of-life-complete-guide-everything-you-need-to-know/