Koçlukta Güçlü Sorular Sorma Sanatı

“Bir sorunu çözmek için bir saatim olsaydı ve hayatım bu çözüme bağlı olsaydı, ilk 55 dakikayı doğru soruyu sorarak geçirirdim; çünkü doğru soruyu bir kez bilsem, sorunu beş dakikadan daha kısa sürede çözebilirdim. ”

Albert Einstein

Koçlar açık uçlu, keşfetmeye teşvik edici, yargısız, kişisel ve derin düşünmeyi gerektiren güçlü sorular sorarlar. Koçlukta güçlü sorular sorma sanatı, danışanların derin düşünmelerini, iç görüler kazanmalarını ve öğrenme ve gelişme için fırsatlar yaratmalarını sağlamak amacıyla kullanılan bir tekniktir. Koçlar, danışanların farkındalık kazanmalarına ve kendi çözümlerini bulmalarına yardımcı olmak için etkili sorular sormak için özel olarak eğitilirler.

Etkili (güçlü) soru ne demek?

Bugün dünyamız hakkında bildiğimiz her şeyin insanların merak etmesi nedeniyle ortaya çıkmış olma olasılığını bir düşünün. İlgilerini çeken veya onları derinden ilgilendiren bir şey hakkında bir soru veya bir dizi soru formüle etmişlerdir ve bu da onların yeni bir şey öğrenmelerine yol açmıştır. Örneğin, Einstein‘ın görelilik kuramı, henüz gençken merak ettiği bir sorudan kaynaklanmıştır: “Işık hızında bir ışık demetinin ucunda ilerliyor olsaydım, evren nasıl görünürdü?”

Edindiğimiz bilgilerin yararlılığı ve yaptığımız eylemlerin etkinliği, sorduğumuz soruların kalitesine bağlıdır. Sorular, diyaloğa ve keşfe kapı açar. Yaratıcılığa ve çığır açıcı düşünmeye davettirler. Sorular, kilit konularda harekete ve eyleme yol açabilir; yaratıcı içgörüler üreterek değişimi ateşleyebilirler.

Etkili (güçlü) soru, danışanın düşüncelerini, hislerini, değerlerini ve hedeflerini derinlemesine anlamasına ve farkındalık kazanmasına yardımcı olan bir sorudur. Etkili sorular, açık uçlu, keşfetmeye teşvik edici, yargısız, kişisel ve derin düşünmeyi gerektiren sorulardır. Bu tür sorular, danışanın kendi çözümlerini ve içgörülerini bulmasına yardımcı olur ve öğrenme, büyüme ve gelişme için bir fırsat sağlar. Etkili sorular, danışanın kendisini daha iyi anlamasına ve kendisine ilişkin olası çözümler hakkında daha iyi bir fikir sahibi olmasına yardımcı olur.

Koçlukta güçlü soruların önemi

Doğru soru sorulursa ve yeterince derine inerse, o zaman tüm yaratıcı çözümleri harekete geçirebiliriz. Güçlü, etkili sorular kuruluşlarımızda, topluluklarımızda ve kişisel hayatımızda içgörü, yenilik ve eylem kalitesini önemli ölçüde artırabilir. Bu nedenle, günümüzün bilgi ekonomisinde güçlü sorular formüle etmenin temel mimarisini anlamak önemli bir beceridir. Her biri, üretken bir sorgulamada koç ile danışan arasında kurulan ilişkide ortaya çıkan anlama, öğrenme kalitesine ve bilgi yaratmaya katkıda bulunur.

Koçlukta etkili (güçlü) sorular, danışanın düşünme sürecini harekete geçiren, derin düşünmeye ve içgörü kazanmaya teşvik eden, yargılama ve eleştirme yapmadan açık uçlu cevaplar üretmesini sağlayan sorulardır.

Kişinin düşünce, duygu ve davranışlarına daha derin bir anlayış sağlamak, farkındalık yaratmak ve içgörüler elde etmek için kullanılan, açık uçlu ve zorlayıcı sorulardır. Kişinin zihninde yeni bağlantılar kurmasına ve yeni bakış açıları keşfetmesine yardımcı olur.

Bu tür sorular, danışanın düşüncelerini ve hislerini daha net bir şekilde ifade etmesine yardımcı olur ve onların farkındalığını artırır. Aynı zamanda, güçlü sorular, danışanın kendi hedefleri ve potansiyeli hakkında daha fazla anlayış kazanmasını sağlar ve kendine güvenini artırır. Etkili bir soru, genellikle basit ve açık uçlu bir sorudur, fakat danışanın derin düşünmesine ve cevaplarını daha ayrıntılı bir şekilde açıklamasını sağlamaya yardımcı olur.

Bir koç genel olarak şu amaçlarla güçlü sorular sorma yeteneği ve bilgisini kullanır:

• Sorularla anlam çıkarma ve yargılamadan sorgulama,
• Farkındalık oluşturma ve derinleştirme,
• Sorularla açığa çıkarılan düşünce kalıplarının ve duyguların yönetimi ve yönlendirilmesi,
• Hedeflere odaklanma ve motivasyon oluşturma,
• Çözüm bulma ve aksiyon planı oluşturma,
• Karar verme sürecini kolaylaştırma,
• Potansiyeli ortaya çıkarmak ve kişisel gelişimi destekleme,
• Geri bildirim alma ve değerlendirme.

Koçlukta güçlü soruların kullanım örnekleri

Güçlü sorular açık uçludur ve gerçek bir merakla sorulur. Diğer taraftan, bir sorunun dilsel yapısı, soruluş biçimi, kullanılan kelimeler, tonlama gibi faktörler zihnimizi açmada veya değerlendirebileceğimiz olasılıkları daraltmada kritik bir fark yaratabilir. Bu bir evet/hayır sorusu mu? Neden sorusu mu? Kim, ne veya nasıl gibi bir soruyla mı başlıyor?

Güçlü sorular, yalnızca evet hayır gibi düşünmeyi teşvik etmeyen, kısa cevaplar aramaktan uzaktır. Başka bir ifadeyle, güçlü sorular sorulan kişinin derinlemesine düşünmesini teşvik eden, zihnini harekete geçiren, olayları, durumları, olguları analitik gözle değerlendirmesini teşvik eden ve olabildiğince fazla ifade kullanarak, dürüst bir biçimde düşündüklerini aktarmaya teşvik eden türde sorulardır. Güçlü bir sorudan kastedilen budur: üzerinde düşünülmüş, araştırmayı teşvik eden ve yaratıcı düşünmeyi çağrıştıran bir sorudur.

Bununla birlikte, bir uyarı notu: Bir “neden” sorusu dikkatlice hazırlanmadıkça, insanlar sorgulama ruhuyla ilerlemek yerine yanıtlarını haklı çıkarmaya çalıştıklarından, kolayca savunmacı bir yanıt uyandırabilir. Örneğin, “Neden bana tam olarak ne düşündüğünü tam olarak söylemiyorsun?” gibi bir soru, yeni olasılıklar açmak yerine birinin belirli bir konumu savunmasına veya geçmişteki bazı kararları rasyonalize etmesine neden olabilir. Buna karşılık, “neden” sorusu gerçek bir meraktan kaynaklandığında, örneğin “Bu konuyla alakalı olarak neden böyle bir kanıya sahip olduğunu gerçekten merak ediyorum?” tarzında bir soru sormak, faydalı içgörüler yaratma potansiyeline sahip olur.

Bir soruyu, duruma getirebileceği herhangi bir bilinçdışı duygu açısından incelemek genellikle yararlıdır. Örneğin “Şu anda sahip olduğumuzdan tamamen farklı bir anlayışa sahip olsaydık, hedefimize nasıl ulaşırdık?” gibi bir soru hem bilinçli hem de bilinçsiz varsayımları keşfetmeye davet eder ve yeni olasılıkların kendilerini açığa çıkarması için alan açar.

Bu sorular, danışanın mevcut durumunu anlaması, farkındalık sahibi olması, neden endişe hissettiğini veya rahatsız olduğunu anlaması ve kendine yönelik farkındalık oluşturması için yardımcı olur. Aynı zamanda koç için danışanın durumunu anlamasına ve doğru adımlar ve stratejilerle yaklaşmasına olanak tanır.

Güçlü soruların yapısını anlayarak ve bilinçli bir şekilde göz önünde bulundurarak, sorduğumuz soruların gücünü artırabilir ve sonuç olarak geleceği şekillendirmeye yardımcı olacak içgörüler üretme yeteneğimizi artırabiliriz. Bu tür güçlü sorulara şu örnekler verilebilir:

Toplu dikkati duruma odaklamak için sorular

• Şu anda kendinizi nerede hissediyorsunuz?
• Şu anda nelerle uğraşıyorsunuz ve bunların size sağladığı değer nedir?
• Şu anki durumunuz hakkında nasıl hissediyorsunuz?
• Bu durumda sizi endişelendiren veya rahatsız eden ne var?
• Bu durumda sizi en çok ne tür hisler ve duygular kaplıyor?
• Bu durumda ne tür bir değişiklik yapmak istersiniz?
• Mevcut durumda sizi ne mutlu ederdi?
• Sizin için ne önemli olan nedir (kendi özel durumunuz) ve bunu neden önemli görüyorsunuz?
• Bugün birlikte geçirdiğimiz zamanda neyi başarmayı umuyorsunuz?
• Buradaki amacımız nedir? En iyi çabamızı gerçekten hak eden daha derindeki amaç (büyük “neden”) nedir?
• (Sizin özel durumunuzdaki) ikilemler/fırsatlar nelerdir?
• Neleri kontrol edebilirsiniz ve neleri kontrol edemezsiniz?
• Hangi özelliklerinize güvenebilirsiniz ve hangilerini geliştirmeniz gerekiyor?
• Hangi önceliklere sahipsiniz ve bu öncelikleri nasıl sıralayabilirsiniz?
• Hangi kaynaklara erişiminiz var ve bu kaynakları nasıl daha etkili bir şekilde kullanabilirsiniz?

Fikirleri açığa çıkarmak daha derin içgörü bulmak için sorular

• Şimdiye kadar bu resimde eksik olan ne? Göremediğimiz nedir? Ne hakkında daha fazla açıklığa ihtiyacımız var?
• Şimdiye kadar sizin/bizim en önemli öğrenimimiz, içgörümüz veya keşfimiz ne oldu?
• Farklı bir bakış açısıyla bakarsak, bu durumun bir başka açıklaması ne olabilir?
• Bu konuda daha önce ne gibi deneyimleriniz oldu?
• Bu fikir sizi neden heyecanlandırıyor?
• Bu konuyla ilgili daha önce hiç düşünmemiş olabileceğiniz farklı bir açı var mı?
• Bu konuda başkalarının görüşleri nelerdir ve siz bu görüşlere nasıl tepki veriyorsunuz?
• Daha önce ne tür kararlar aldınız ve bu kararların sonucu ne oldu?
• Bu fikrin başka neleri mümkün kılacağına dair ne gibi fikirleriniz var?
• Bu hedefe ulaşmanın size nasıl bir fayda sağlayacağını hayal edebilir misiniz?
• Bu hedefin hayatınızda ne tür bir değere sahip olabileceğini düşünüyorsunuz?
• Hedefinizi gerçekleştirmek için en büyük farkı yaratabilecek hangi tohumu bugün birlikte ekebiliriz?
• Bu konuda size ilham veren örnekler veya örnekler nelerdir ve bu örneklerden ne tür bir ilham alıyorsunuz?
• Saygı duyduğunuz birini düşünün. Bu durumu nasıl ele alırdı?

Harekete geçmeyi teşvik edici türden sorular

• Konuştuklarımıza dayanarak, hedefinize ulaşmak için sonraki adımlarınız nelerdir?
• Bu konuda değişiklik yaratmak için ne gerekir?
• Hedefinize ulaşmak için hangi potansiyel engelleri aşmanız gerekebilir?
• İleriye dönük seçenekleriniz nelerdir?
• Hedefinize ulaşıp ulaşmadığınızı nasıl bileceksiniz?
• Bu hedefe ulaşırsanız ne değişecek?
• Durumunuz/hedefiniz hakkında tamamen motive ve enerji dolu hissetmemizi sağlayacak ne olabilir?
• Başarımız tamamen garanti altına alınmış olsaydı, hangi cesur adımları seçebilirdik?
• Önümüze hangi zorluklar çıkabilir ve bunlarla nasıl başa çıkabiliriz?
• Hedefinize ulaşmak için hangi adımları atmaktan en çok tedirgin oluyorsunuz ve neden?
• Bu durumda hangi seçeneklere sahipsiniz ve bu seçeneklerin sonuçları neler olabilir?
• Bu hedefe ulaşmanızı zorlaştıran herhangi bir negatif düşünce veya inanç var mı?
• Yeniden başlayabilseydiniz neyi farklı yapardınız?
• Bu durumda hangi adımları atmaya hazırsınız ve bu adımları atmak için neye ihtiyacınız var?
• Bu konuda ne tür bir değişim yaparak daha mutlu, daha başarılı hissedebilirsiniz?
• Bu değişikliği yaparken hangi güçlü yönlerinizi kullanabilirsiniz?
• Hedefinize ne kadar yakınsınız? Ne kadar ilerlediniz?
• Hedefinize ulaşmak için şimdi hemen ne yapabilirsiniz?

Elbette tüm bunların yanında, etkili bir koçluk anlayışında doğru ve güçlü soruları sormanın bir tamamlayıcı ise etkin dinlemedir. Başarılı bir koç, etkili ve güçlü soruları sorarak, danışanının verdiği yanıtlar, beden dili, ses tonu, hareketleri gibi pek çok faktörü bir arada değerlendirerek ve yanıtını içtenlikle ve analitik bir bakış açısıyla dinleyerek yaptığı gözlemler neticesinde belli başlı çıkarımlar yaparak ilerler. Hatta koç, bir danışanın söylemediği, belki de aktarmaya çekindiği bazı durumları öngörerek bunları da açığa çıkarmaya yönelik olarak teşvik edici bir iletişim benimser. Böylece koç, bir sonraki güçlü soruyu, önceki gözlemlerine bağlı olarak yaptığı çözümlemelerden yola çıkarak üretir. Böylece iletişim sürecinin her aşamasında bu tür bir ilerleme, koç ile danışan arasındaki iletişimi, etkileşimi ve güveni tesis ederken, danışanın ihtiyaçlarının, düşüncelerinin, hedeflerinin, başarmak istediklerinin, zayıf ve güçlü yönlerinin ve ilişkili pek çok etmenin doğru teşhis edilmesini ve buna göre planlama yapılıp aksiyon alınmasını sağlar.

Güçlü koçluk sorularının faydaları

Güçlü koçluk soruları sorarak bir koçluk seansında şu faydalar elde edilebilir:

• Farkındalık: Güçlü koçluk soruları, danışanın mevcut durumunu ve sahip olduğu düşünceleri daha iyi anlamasına ve farkındalık düzeyini arttırmasına yardımcı olur.
• Derinlemesine düşünme: Güçlü sorular, danışanın mevcut düşünce kalıplarını ve inançlarını sorgulamasını ve daha derinlemesine düşünmesini sağlar.Böylece danışanın daha derin içgörülere ulaşmasına yardımcı olabilir ve kendi düşünceleri ve hisleri hakkında daha fazla anlayış kazanmasını sağlayabilir.
• Kendini keşfetme: Güçlü koçluk soruları, danışanın kendisi hakkında daha fazla bilgi edinmesine ve kendi değerlerini, inançlarını ve hedeflerini keşfetmesine yardımcı olur.
• Hedeflere odaklanma: Güçlü koçluk soruları, danışanın hedeflerine odaklanmasına ve bunlara ulaşmak için stratejiler geliştirmesine yardımcı olur.
• Daha iyi hedef belirleme: Güçlü sorular, danışanların hedeflerini netleştirmelerine yardımcı olabilir ve onların hedeflerine ulaşmaları için gerekli adımları belirlemelerine yardımcı olabilir.
• Harekete geçme: Güçlü koçluk soruları, danışanın hedeflerine ulaşmak için somut adımlar atmasına ve harekete geçmesine yardımcı olur.
• Motivasyon: Güçlü koçluk soruları, danışanın kendisine yönelik bir motivasyon kaynağı oluşturmasına ve kendine olan güvenini arttırmasına yardımcı olur.
• Çözüm odaklılık: Güçlü koçluk soruları, danışanın sorunlara odaklanmak yerine çözüme odaklanmasına yardımcı olur.
• Perspektif değişimi: Güçlü koçluk soruları, danışanın mevcut durumu farklı bir perspektiften görerek yeni bir bakış açısı kazanmasına yardımcı olur.
• Yaratıcı düşünme: Güçlü koçluk soruları, danışanın yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmesine yardımcı olur.
• Karar verme ve eylem planı oluşturma: Güçlü sorular, danışanın farklı seçenekleri değerlendirmesine ve daha iyi kararlar vermesine yardımcı olabilir. Böylece hedeflere ulaşmak için daha verimli eylem planları oluşturmak mümkün hale gelir.