Bir organizasyon, iyi bir liderlik olmadan pek bir şey başaramaz. Diğer ekip üyelerine örnek olabilecek bir yöneticiye sahip olmak, özellikle zor zamanlarda bir organizasyonun genel başarısı, gelişimi ve sürekliliği için çok önemlidir. Ancak geleneksel liderlik uygulamaları, günümüzün işyerinde modası geçmiş ve etkisiz olarak kabul edilmektedir. Geleneksel ve klasik yaklaşımlara tepki olarak ortaya çıkmış olan çevik liderlik, insanları organize etmek, eşgüdümlemek ve yönlendirmek için tamamen yeni bir yaklaşım olarak ortaya çıkmıştır ve liderliğin en yenilikçi yaklaşımını ifade eden bir kavramdır.
Organizasyonlar da esasında birer sistemdir ve her sistemde olduğu gibi çevresel faktörlerden yoğun şekilde etkilenir. Organizasyonlar öngörülemeyen, hızla değişen bir ortamda faaliyet gösterir ve bu anlamda dinamiktir. Müşterilere odaklanırlar, çevresel değişikliklere akıcı bir şekilde uyum sağlarlar, gelişirler ve büyürler. Gelişmek ve büyümek öngörülemezlik, yüksek hız, karmaşıklık ve daha fazla değer talep eden müşteriler ışığında, organizasyondaki bazı süreçlerin değişimini ve uyumlaştırılmasını gerektirir. Çünkü geleneksel bir yönetim, geleneksel yaklaşım ve süreçler bugünün dünyası için çok yavaştır. Rakipleriniz sizden daha hızlı olursa, yarışın dışında kalmanız oldukça olasıdır.
Tüm bunlar çevresel belirsizlikler ve değişimler ışığında olur. Tüm bu süreçleri başarıyla atlatabilmek için değişimleri yakından takip etmek ve uyum sağlamak gerekir. Bu da bugünün şartlarında, organizasyonların çevik bir lidere sahip olması ile üst noktalara taşınabilecek bir yetenektir.
Çevik yaklaşım, şirketlerin hızla değişen dünyanın koşullarına ayak uydurmasına yardımcı olan en önemli sütunlardan biri haline gelmiştir. Özellikle içerisinde bulunduğumuz Covid-19 Pandemi süreci, birçok liderin daha çevik çalışma yöntemlerini benimseyerek giderek değişen bir bağlama uyum sağlamasına zemin hazırlamıştır. Modern liderler, organizasyonlarında bir deney ve öğrenme kültürünü teşvik etmek ve çalışanların suçlanma korkusu olmadan hata yapabilecekleri bir ortamı teşvik etmek durumunda kaldılar. Özellikle bu zamanlarda, her seviyedeki çalışanlar arasındaki işbirliği hayati önem taşıyor ve herkes aynı amaç için çalışıyor: Organizasyonun ekiplerin harika bir müşteri deneyimi sunmak için çalışırken bağımsız düşünme ve hareket etme özgürlüğüne sahip olduğu net bir amaç, strateji ve önceliklere sahip olduğu bir ortamda hayatta kalması ve sürdürülebilir büyümesi. Bu noktalar Çevik Liderliği öne çıkaran noktalar olarak karşımıza çıkıyor.
Çevik liderlik nedir?
Çevik liderin liderlik yaklaşımında duygusal zeka, pozitif psikoloji, akış, yetkilendirme, kendi kaderini tayin etme ve sistemik düşünme gibi konular yer alır. Tüm bunlar izleyenlerini, ekip üyelerini teşvik etme, özerkleştirme ve güçlendirmeye yönelik yaklaşımlardır. Çevik liderlik sadece değişiklik yapmakla değil, aynı zamanda kendini değiştirmekle de ilgilidir. Çevik lider, kendini geliştirmeye odaklanırken başkalarına ilham verir. İzleyenlerine karşı alçakgönüllü, empatik, şefkatli, nazik ve özenli olmaya çalışır. Bu, çevik lider için önemlidir, çünkü değişim için ikna etmek gerekir ve bu çevik evrenin temel bir koşuludur.
Çevik liderler, izleyenlerinin sahip oldukları potansiyeli tam anlamıyla ortaya çıkarmaları ve yararlanmaları, kararlı ve tutkulu olmaları için ilham verir. Yaratıcılık ve yenilik saygı, açıklık, dürüstlük ve şeffaflık aşılar. Çevik lider, bu değerlerin bir organizasyonun kültüründe yer almasını sağlar. Çevik lider, sürekli olarak ekip çalışmasını geliştirir. Ekip çalışması, yüksek güven, saygı ve anlamlı ilişkiler üzerine kurulmalıdır. Çevik lider, ekip çalışmasının gelişimini destekler ancak ekibi özerk bırakır. Çevik lider pozitifliğin, minnettarlığın ve yardımseverliğin iyi bir ekip çalışmasının önemli unsurları olduğunu kabul eder ve bunu aktarır. Çevik lider, işbirliğine dayalı ilişkilerin öğrenilmesini ve geliştirilmesini desteklediğinde, ekibin çabalarının sonucu, organizasyon için olumlu değer ve olumlu sonuçlar yaratacaktır.
Çevik liderler daha insancıl, demokratik ve kapsayıcı liderlerdir. Ekiplerine ‘neden’i verirler ve ‘nasıl’ı keşfedip sunacaklarına güvenirler. Ekiplerine kendi kendini organize etme, yaratma ve işi yapma özerkliği sağlarlar.
Gerçek çevik liderler, fikirlere ve yeniliklere daha fazla açıklık sergileyen kapsayıcı, demokratik liderlerdir. Öğrenme tutkusu, insanları geliştirmeye odaklanma ve arzu edilen bir vizyonu tanımlama ve iletme konusunda güçlü bir yeteneğe sahip olan bu kişiler, başkalarına başarılı bir şekilde ilham vermek ve herhangi bir organizasyonda değişim için bir aracı olmak için gerekli tüm araçlara sahiptir. Çevik liderler başkalarının ihtiyaçlarına odaklanır. Diğer insanların bakış açılarına değer verirler, kabul ederler, iş ve kişisel hedeflerine ulaşmak için ihtiyaç duydukları özeni gösterirler, uygun olan yerlerde onları kararlara dahil ederler ve takımlarında bir topluluk duygusu oluştururlar. Bu, ekip üyeleri ve diğer paydaşlarla daha yüksek katılım, daha fazla güven ve daha güçlü ilişkilere yol açar.
Bir organizasyonda açıklık veya şeffaflık eksikliği varsa, ekip süreci hangi stratejik yöne götüreceğini bilemez, bu nedenle çevik liderlerin adım atması gerekir. Burada önemli olan açık bir şekilde iletişim kurmak ve örnek olmaktır. İyi bir çevik lider olmak, sınırlar konusunda çok kısıtlayıcı olmamakla ekiplerine yeterince özgürlük vermek arasındaki dengeyi bulmak demektir. Takıma güven aşılamak, güvendiğini net bir biçimde göstermek ve psikolojik olarak bunu izleyenlere aktarmak ve onları bu konuda teşvik etmek önemlidir.
Çevik olmak aynı zamanda işe yaramayan şeyleri bırakıp başka bir yaklaşım denemeniz gerektiği anlamına gelir. İnançlarımızdan vazgeçmek zor olabilir, ancak çevik liderler, mevcut duruma uyum sağlayabilmek ve oyunun bir adım önünde kalabilmek için inançlarına ve varsayımlarına meydan okumayı öğrenmiştir. Çevik bir organizasyonda sınırlar konusunda net olmak ve tüm görevler ve roller konusunda şeffaf olmak son derece önemlidir, ancak bu ilginç bir dengedir. Yalnızca sınırlar net olduğunda ve çok kısıtlayıcı olmadığında ekipler organizasyona, süreçlere ve müşteriye en iyi şekilde yardımcı olabileceklerini hissedebilirler. Çevik liderin rolü, bu netliği yaratmak veya sınırları gevşek ama tanımlı tutmaktır. Bunu yapmak için kuruluşun amacını, yetkisini ve değerlerini anlamak önemlidir.
Çevik Liderlik ile Geleneksel Liderlik Arasındaki Farklar
Çevik lider ile geleneksel klasik lider arasında belirgin farklılıklar vardır. Bu farklılıkları anlamak, çevik liderlik yaklaşımının daha net anlaşılmasına yardımcı olabilir. Bu farklılıklar şöyle sıralanabilir:
Çevik lider hedefleri belirler
Çevik lider, ekip için ortak bir hedef belirler ve onları bu hedefe doğru yönlendirir. Başka bir deyişle, ekibi karar alma sürecine dahil eder, hatta çoğu zaman karar vermeyi onlara bırakır. Çevik lider ayrıca organizasyonun katma değerli hedefleri bulmasına, çerçevelerini net bir şekilde tanımlamasına ve ekibin bu iş hedeflerine ulaşacağına güvenir. Bu hedeflerin günlük süreçlere entegrasyonu da çevik liderlerin görevlerinden biridir. Böylece bu hedefler takım için anlamlı hale gelir.
Çevik lider kişileri değil takımları yönetir
Çevik liderlerin en önemli özelliği çok disiplinli ve kendi kendini organize eden ekiplere sahip olmalarıdır. Çevik lider ayrıca bireylerin işlevsel ekipler oluşturmasına yardımcı olan bir ortam yaratır. İş kişilere değil, tüm ekibe verilir. Ekip içinde güven duygusu oluşturarak verimli ekip çalışmasını teşvik eder.
Çevik lider katma değere odaklanır
Geleneksel liderler verilere ve metriklere güvenir. Çevik lider ayrıca başka bir önemli noktaya odaklanır: Herkes için katma değer yaratmak. Çevik liderler, performans artışının çalışan ve müşteri bağlılığına bağlı olduğunu bilirler, bu nedenle onlar için en önemli kriter verimlilik, iş yerinde motivasyon ve müşteri memnuniyetidir. Geleneksel yönetimde tüm süreçler sürekli olarak belgelenirken çevik liderler süreçleri belgelerle sınırlamaz; bu süreçlerin iyileştirilmesine odaklanırlar.
Çevik lider geribildirim verir
Geleneksel yönetim yöntemlerinde her çalışan için dönemlik veya yıllık performans değerlendirmeleri yapılır. Ancak çevik yaklaşımda sürekli geri bildirim vardır. Böylece, iyi çabalar, olumlu performanslar anında ödüllendirilir. Öte yandan, yeterince iyi olmayan performanslar erken aşamalarda fark edilebilir ve daha çabuk düzeltilebilir.
Çevik lider sorumlulukları dağıtır
Çevik liderlerin bulunduğu organizasyonlarda yönetim yapısı geleneksel organizasyonlardan farklıdır. Bu yapının kurulmasında kilit rol oynayanlar ise çevik liderlerdir. Geleneksel organizasyonlardaki karar vericiler, bu kararları kendi altlarında çalışan insanlara dayatma eğilimindedir. Bu arada çevik yaklaşımda, çevik liderler iş sınıflandırmasını ortadan kaldırdığı için yeni roller ortaya çıkar. Bu nedenle, sorumlulukları tüm organizasyona yayarak katılım yaratırlar.
Çevik lider açık iletişim kurar
Çevik liderler hem ekipler içinde hem de tüm paydaşlar arasında güvene dayalı açık ve şeffaf ilişkiler kurar. Geleneksel organizasyonlarda sorumluluklar bireysel olduğundan ve yönetim tarzı ast-üst ilişkisine dayandığından güven kolayca sağlanamaz. Çevik liderler ise yapıcı tartışmalarla süreçleri iyileştirmek için gerekli ortamı yaratır ve ekiplerle birlikte kararlar alır.
Çevik lider mükemmellik aramaz
Geleneksel yönetim biçimlerinde işe alırken ‘en iyiyi seçmek gerekir. Mükemmel bir özgeçmişe ve mükemmel iş tecrübesine sahip mükemmel bir aday aranır. Çevik liderlik, Çevik insan kaynakları yaklaşımını benimsemek demektir. Bu, bir adayın güçlü yönlerine ve bunların organizasyon için nasıl katma değer olabileceğine odaklanır. Çevik liderler, çalışanların bu güçlü yönlerinden organizasyonun ve ekibin faydalanmasını sağlar.
Çevik Liderliğin Dokuz İlkesi
Gerçek bir çevik liderden söz edebilmek için şu dokuz ilkeyi mutlaka göz önünde bulundurmak gerekir:
1. Eylemler kelimelerden daha yüksek sesle konuşur
Çevik Liderlik sadece değişimi yönlendirmek ve teşvik etmekle kalmaz, aynı zamanda değişimin kendisi olmakla da ilgilidir. Çevik liderler, izleyenlerine şefkat, nezaket ve özen gibi erdemler göstererek kendilerini mütevazi ve empatik olmak konusunda geliştirmiş, ilham veren kişilerdir. İlham veren liderler, başkaları üzerinde çalışmadan önce kendileri üzerinde çalışırlar. İzleyenleri için bir örnek olarak liderlik eden ve kendi gelişimlerine aktif olarak katılanlar ancak izleyen insanlara ilham verir. Bu, kelimelerden ziyade eylem yoluyla gerçekleştirilebilecek bir şeydir. Gandhi’nin dediği gibi “Görmek istediğin değişimin kendisi ol”.
2. İyileştirilmiş düşünce kalitesi, iyileştirilmiş sonuçlara yol açar
Çevik liderler, anlamlı eylemlerle sonuçlanacak yüksek kaliteli düşünmeye değer verir. Çevik liderler, sorunlara birçok farklı açıdan bakar. Soruna en yakın olan kişilerle yakından iletişim ve etkileşim kurarak bilgi alırlar ve bu, karar vermelerini kolaylaştırmak için gerçeklikle temas halinde olmalarını sağlamanın bir yoludur. Bu aynı zamanda düşünmeye zaman tanımak ve herhangi bir zamanda en yüksek önceliklere odaklanmak anlamına gelir.
3. Organizasyonlar etkili geri bildirim yoluyla gelişir
Geri bildirim almak genellikle olumsuz bir deneyim olarak algılanabilir, bu nedenle çevik Liderler, izleyenlerinden ve diğer meslektaşlarından cesurca anlamlı, faydalı ve zamanında geri bildirim talep ederek yol gösterir. Geri bildirim istemek önemli olmakla birlikte çevik Liderler, geri bildirim döngüsünü sürdürmek için izleyenleri tarafından yapılan önerilere görünür bir şekilde yanıt vermek için zaman ayırır. Açık, dürüst ve saygılı, etkili geri bildirim veren çevik liderler, izleyenlerinin bu konuda rol modeli olacaktır.
4. İnsanlar, işi tatmin edici kılmak için anlam ve amaca ihtiyaç duyarlar
Çevik liderler, ortak bir anlayış ve amaç oluşturmaya ve paylaşmaya odaklanır. Organizasyon için anlamlı ve uygulanabilir bir değişim vizyonu yaratır. Çevik liderin işi, izleyenlerinin kalplerinde ve zihinlerinde ne olduğunun farkında olmak ve ardından bu değerleri ilham verici eylemde bir araya getirmektir.
5. Duygu, gelişmiş yaratıcılığın ve yeniliğin temelidir
Çevik liderler, işlerine en iyi çabayı ve yaratıcılığı göstermek için başkalarına ilham verir. Duygunun insan deneyiminin önemli bir parçası olduğunu anlar. Bireyler duygularıyla çalıştıklarında potansiyellerinden daha fazlasını elde ederler. Yenilik ve yaratıcılık, büyük ölçüde çevik liderin erişilebilir, açık, dürüst ve şeffaf olarak teşvik ettiği ve aynısını başkalarından da beklediği bir duygu ortamına dayanır.
6. Liderlik organizasyonun her yerinde yaşar
Çevik liderlik, bir organizasyonun veya değişim girişiminin tüm yönlerine nüfuz etmelidir. Tüm çalışanlarının liderlik potansiyelinin farkına varmak, organizasyonun öğrenme ve uyum sağlama yeteneğini hızlandırmaya yardımcı olur. Çevik liderin işi, çalışanlarına liderlik etmeleri için fırsatlar sağlayarak organizasyonun liderlik kapasitesinde derinlik geliştirmektir. Yarının liderlerine çeviklik ilke ve uygulamalarında rehberlik etmek, gelecekte organizasyon içinde çevik kültürün gelişmesi için tohumlar eker.
7. Liderler uygun güç ve yetkiyi devrederler
Çevik liderler, insanların etkin olduklarında, meşgul olduklarında ve motive edilip enerji verildiklerinde en iyi şekilde çalıştıklarını bilirler. Bireyleri güçlendirmek, organizasyonun ortaya çıkan ihtiyaçlarını ve gerilimlerini dengelerken, çevik lider için gerekli bir beceridir. Çevik liderler, izleyenlerini güçlendirmenin ‘ya hep ya hiç’ kavramı olmadığını kabul eder. Bunun yerine, mevcut değişim bağlamına yanıt veren bir liderlik davranışı sürdürür ve izleyenlerine güvenerek onlara yetki ve sorumluluğu dağıtır, onları güçlendirir.
8. İşbirlikçi topluluklar, bireylerden daha fazlasını başarır
Çevik liderler, yüksek güven, saygı ve anlamlı çalışma ilişkilerine dayalı topluluklar oluşturur. Rolleri, bu topluluklara verimli bir şekilde çalışmak için ihtiyaç duydukları her şeyi sağlamak, ancak daha sonra kendi sınırları içinde özerk bir şekilde çalışmasına izin vermektir. Çevik lider, bağışlayıcılığın, pozitifliğin, cömertliğin ve minnettarlığın sağlıklı bir çalışma ortamının önemli parçaları olduğunu anlar. Ekibin sağlıklı işleyişi ile psikolojik iyi oluşunun korunması, çevik liderin öğrenmeyi ve gelişmeyi teşvik ederken aynı zamanda organizasyonun yararına sürekli çıktı ve performansı dengelemesine olanak tanır.
9. Harika fikirler organizasyonun herhangi bir yerinden gelebilir
Bir soruna en yakın olan ve onu direkt olarak yaşayan insanlar genellikle onu nasıl çözecekleri konusunda en iyi fikirlere sahiptir. Çevik liderler, statüleri veya konumları ne olursa olsun, izleyenlerinin fikirleri ve düşünceleri konusunda açık olmalarına izin verir, hatta teşvik eder. Bu amaçla çevik lider durur, dinler ve izleyenlerine zaman tanıyarak onlardan iyileştirmeye yönelik düşünceleri ve fikirleri dinler. Bazı fikirler kullanılmasa bile çevik lider, insanların hangi fikirlerin yararlı olduğunu ve hangilerinin olmadığını anlamalarına yardımcı olarak sürekli bir yaratıcılık akışını teşvik eder.